جزوه آزمون وکالت
حقوق مدنی

ضمان درک چیست و چه آثاری دارد؟

ضمان درک چیست و چه آثاری دارد؟ مفهوم لغوی دَرَک عبارت است از لحوق و مفهوم اصطلاحی آن عبارتست از ضمان بایع نسبت به استرداد ثمن در صورتی که مبیع مال غیر در آید. این مسئولیت در ماده 390 قانون مدنی چنین آمده است: «اگر بعد از قبض ثمن، مبیع کلا یا جزئاً مستحق للغیر درآید، بایع ضامن است، اگرچه تصریح به ضمان نشده باشد».

چند نکته:

1- ضمان درک بر اساس حکم قانون است و امری قهری می باشد و ضرورتی به تصریح در عقد بیع ندارد.

2- ممکن است کل مبیع مستحق للغیر درآید یا جزئی از مبیع. در هر دو صورت ضمان بایع ثابت است.

3- ایجاد ضمان درک موکول به آن است که ثمن به قبض بایع داده شده باشد و فرقی نمی کند که تمام ثمن به بایع تادیه شده باشد یا جزئی از آن. از طرفی دیگر ایجاد مسئولیت برای بایع، منوط به قبض مبیع توسط مشتری نیست. چنانچه خریدار هنوز ثمن را نپرداخته باشد، ضمان درک به وجود نمی آید و تعهد خریدار به تادیه ثمن ساقط می گردد.

آثار ضمان درک

ضمان درک چیست – به طور کلی دو حالت ممکن است در مستحق للغیر بودن مبیع بروز کند:

1- مستحق للغیر در آمدن کل مبیع. در این صورت عقد بیع محکوم به بطلان است.

2- مستحق للغیر در آمدن قسمتی از مبیع. در این حالت برای مشتری خیار فسخ به وجود می آید. او می تواند بیع را فسخ کند یا اینکه بیع را نسبت به جزئی که مستحق للغیر نبوده است در مقابل ثمن متعلقه به همان نسبت قبول کند (خیار تبعض صفقه ماده 441 قانون مدنی).

بیشتر بخوانید:

خیار تبعض صفقه چیست

در هر دو صورت بدون در نظر گرفتن علم و جهل مشتری به وجود فساد بیع، بایع مکلف است ثمن مبیع را به مشتری مسترد دارد. حال اگر تمام ثمن را قبض کرده باشد، تمام آن را و اگر قسمتی را به قبض در آورده باشد، همان قسمت مقبوض را. در مورد خسارات احتمالی، در صورتی که مشتری عالم و آگاه نسبت به مستحق للغیر بودن مبیع بوده باشد، فقط حق استرداد ثمن پرداختی را دارد و اگر مشتری نسبت به فساد معامله جاهل بوده باشد، حق مطالبه خسارات را نیز دارا خواهد بود.

لازم به ذکر است که مطابق حکم ماده 392 قانون مدنی، بایع حتی در صورت کسر قیمت مبیع بعد از عقد نیز می بایست تمامی ثمن را به مشتری مسترد دارد و در صورت مستحق للغیر بودن جزئی از مبیع، ثمن را به همان نسبت مسترد کند، چرا که ثمن در مقابل مبیع قرار گرفته است.

در صورت مستحق للغیر بودن مبیع، مشتری نیز در حکم غاصب است، اعم از آنکه جاهل یا آگاه به فساد معامله باشد، چرا که اذن مالک را برای تصرف و قبض مبیع ندارد. بنابراین:

1- چنانچه موجب تلف مبیع شود در مقابل مالک، مسئولیت استرداد قیمت یا مثل مبیع را دارد و بعد از آن می تواند به بایع برای دریافت ثمن و سایر خسارات مراجعه کند.

2- در صورتی که در اثر عمل مشتری، در مبیع زیادتی حاصل شده باشد و زیادتی عین منفصله باشد، این زیاده به مشتری تعلق خواهد داشد. ولی اگر زیادتی عین منفصله نباشد به مالک مبیع تعلق می گیرد. مانند حفر چاه در زمین.

باید توجه داشت که اگر مبیع کلی یا کلی فی الذمه باشد، ضمان درک به وجود نمی آید. در این حالت فروشنده تعهد خود را به صورت صحیح و قانونی انجام نداده و نامبرده برای انجام تعهد الزام می شود.

پرسش و پاسخ دانشجویان حقوق

بیشتر بخوانید

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا