توهین چیست و چه مجازاتی دارد؟

توهین چیست و چه مجازاتی دارد؟ در این مطلب از سایت حقوق گستر به بررسی جرم توهین و شرایط و مجازات آن پرداخته شده است. توهین از لحاظ لغت از ریشه «وهن» گرفته شده و به معنی سست کردن، ضعیف کردن و خوار و خفیف کردن می باشد. در اصطلاح این واژه به هر رفتاری (اعم از فعل، گفتار، اشاره یا نوشتار) دلالت دارد که بتواند به نحوی موجب وهن حیثیت کسی در نظر افراد متعارف و معمولی جامعه شود.

به موجب ماده 608 قانون تعزیرات مصوب سال 1375 و همچنین قانون کاهش مجازات حبس تعزیری مصوب 1399: «توهین به افراد از قبیل فحاشی و استعمال الفاظ رکیک، چنانچه موجب حد قذف نباشد، به جزای نقدی درجه شش محکوم خواهد بود». این جرم در ماده 104 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 به عنوان یک جرم قابل گذشت شناخته شده است که طبق تبصره 1 ماده 100 همین قانون، شروع و ادامه تعقیب و رسیدگی و اجرای مجازات، منوط به شکایت شاکی و عدم گذشت وی است.

 

عنصر مادی جرم توهین

عنصر مادی جرم مشتمل بر سه بخش می باشد که عبارتند از رفتار فیزیکی مرتکب، مجموعه شرایط و اوضاع و احوال لازم برای تحقق جرم و نتیجه حاصله.

بیشتر بخوانید:

قذف چیست و چه مجازاتی دارد؟

رفتار فیزیکی جرم توهین

رفتار فیزیکی ارتکاب یافته می تواند به شکل گفتار، کردار، نوشتار و حتی اشارات مختلف دست و چشم و نظایر آنها و به هر وسیله ای از جمله با ارسال ایمیل یا پیامک ارتکاب یابد. بدین ترتیب هرچند که فحاشی و استعمال الفاظ رکیک نمونه بارز توهین است لیکن همانطور که ماده 608 هم با استفاده از واژه «از قبیل» نشان می دهد، تنها یکی از مصادیق متعدد آن محسوب می شود. بدین ترتیب اعمالی مثل آب دهان به روی دیگری انداختن، هل دادن تحقیر آمیز دیگری می تواند توهین کیفری محسوب شود. لازم به ذکر است که توهین با افعال مثبت انجام می شود و بنابراین حتی اگر ترک فعل به قصد تحقیر شخص دیگر انجام شود نیز جرم توهین به وقوع نمی پیوندد.

شرایط و اوضاع و احوال لازم برای تحقق جرم توهین

برای اینکه رفتار مرتکب توهین محسوب شود وجود شرایطی ضروری است که در ادامه به صورت مختصر به بررسی آنها پرداخته می شود.

1- موهن بودن رفتار

صرف خشونت در گفتار را نمی توان توهین کیفری محسوب کرد. برای محکوم شدن مرتکب به جرم توهین، رفتار وی باید موهن باشد. تشخیص موهن بودن رفتار با عرف است.

2- وجود مخاطب معین

توهین به خود جرم نیست، مثل اینکه پدری به فرزند خود بگوید «پدر…» مگر آنکه الفاظ به کار رفته در واقع توهین به دیگری باشد، مثل اینکه کسی خود را «مَنِ پدر…» خطاب کند. توهین به یک گروه کلی بدون تعیین مصادیق نیز جرم محسوب نمی شود. بنابراین اگر کسی همه دانش آموزان یا دانشجویان را به تنبلی، همه معلمان را به بی سوادی متهم کند مرتکب جرم توهین کیفری نمی شود.

3- شخص حقیقی بودن مخاطب

با توجه به استفاده مقنن از واژه «افراد» در ماده 608، توهین به اشخاص حقوقی مشمول ماده نمی شود. بنابراین نمی توان کسی را که به ارتکاب توهین علیه دولت یا یک اداره دولتی، یک شرکت خصوصی، شهرداری و نظایر آن محکوم کرد. البته اگر منظور توهین کننده علیرغم عدم تصریح، شخص حقیقی معینی در درون شخص حقوقی مثلا مدیر یا رئیس شرکت باشد و با توجه به شیوه بیان این منظور به وضوح از سوی شنونده درک شود، می توان مرتکب را به ارتکاب توهین کیفری علیه شخص حقیقی محکوم کرد.

4- زنده بودن مخاطب توهین

برخی از نویسندگان توهین به اشخاصی که در قید حیان نمی باشند را نیز مشمول ماده 608 دانسته اند (دکتر حسین آقایی نیا – دکتر هوشنگ شامبیاتی). لیکن به نظر می رسد که واژه «افراد» در ماده مذکور به انسان های زنده اشاره دارد و در نتیجه توهین به مردگان تنها در صورتی می تواند مشمول ماده مذکور قرار گیرد که عرفاً توهین به بازماندگان تلقی شود.

5- حضوری یا علنی بودن توهین

جز در مواردی که در قانون به آن تصریح شده است مثلا ماده 517 قانون تعزیرات مصوب 1375 در مورد توهین به رئیس یا نماینده سیاسی کشور خارجی در ایران علنی بودن توهین، شرط تحقق آن محسوب نمی شود. بدین ترتیب کسی هم که در یک مکان خصوصی و بدون حضور شاهد به دیگری توهین می کند، مرتکب جرم می شود. حضور مخاطب توهین نیز شرط تحقق این جرم نمی باشد. کسی ممکن است در میان دیگران به شخصی که در آن جمع حاضر نیست توهین کند. بدین ترتیب به نظر می رسد که وجود یکی از دو شرط حضوری یا علنی بودن توهین برای تحقق آن لازم و کافی باشد.

6- صریح بودن توهین

در توهین و سبّ و لعن باید الفاظ یا حرکات مرتکب صراحت بر توهین داشته و به اصطلاح تفسیر بردار نباشد. در صورت عدم صراحت مرتکب به جرم توهین محکوم نخواهد شد.

7- عدم لزوم ارتجالی بودن توهین

در قوانین قبل از انقلاب مقرراتی راجع به لزوم ارتجالی یا ابتدایی بودن توهین وجود داشت. لیکن با توجه به عدم صراحت ماده 608 قانون مذکور و سایر مواد راجع به توهین دلیلی بر لزوم ارتجالی بودن توهین و به عبارت دیگر سلب وصف مجرمانه از آن به صرف اینکه در پاسخ توهین طرف مقابل ابراز شده است وجود ندارد.

نتیجه حاصله از جرم توهین

جرم توهین مقید به نتیجه نبوده و به عبارت دیگر یک جرم مطلق محسوب می شود. بنابراین حتی اگر مخاطب به دلیل شخصیت و روحیه والایی که از آن برخوردار است و یا بالعکس شخصیت ذلت پذیر و دائماً تحقیر شده اش عملا از توهین دیگری متاثر و متالم نشود باز جرم توهین به صرف موهن بودن رفتار مرتکب از نظر عرف ارتکاب یافته است.

عنصر روانی جرم توهین

در حقوق جزا اصل بر عمدی بودن جرایم است و تنها در مواردی خاصی برای حفظ پاره ای از مصالح عمومی مرتکبان اعمال غیرعمدی مجرم و مستحق مجازات شناخته شده اند. جرم توهین یک جرم عمدی است و ارتکاب غیرعمدی آن در حقوق جزا پیش بینی نشده است. تحقق عنصر عمد در جرم توهین منوط به آن است که مرتکب عمد در ارتکاب رفتار موهن نسبت به دیگری داشته باشد. لیکن وجود سوء نیت خاص در مرتکب ضروری نیست. به عبارت دیگر اینکه مرتکب از رفتار مورد نظر قصد تخفیف و تحقیر یا اذیت و متالم کردن مخاطب را داشته باشد از اهمیت برخوردار نمی باشد.

توهین چیست و چه مجازاتی دارد؟ توهین چیست و چه مجازاتی دارد؟