موجبات ارث (نسب و سبب) – ارث ، موجبات ، شرایط و موانعی دارد . منظور از موجب ارث ، منشا انتقال قهری اموال متوفی به وارث است . ماده 861 قانون مدنی مقرر میدارد : (( موجب ارث دو امر است : نسب و سبب )).
1- نسب : خویشاوندان نسبی ، خویشاوندی ناشی از تولد انسانی از انسان دیگر است . به خویشاوندی نسبی ، خویشاوندی خونی هم گفته میشود . خویشاوندی نسبی خود به دو دسته تقسیم میشود : خویشاوندی طولی یا عمودی و خویشاوندی عرضی یا در خط اطراف .
الف : خویشاوندی طولی یا عمومی : این خویشاوندی بین دو شخصی که یکی از دیگری بدون واسطه یا با واسطه تولد یافته باشد وجود دارد : مانند خویشاوندی پدر و فرزند . این خویشاوندی خود به دو دسته تقسیم میشود : خویشاوندی طولی صعودی یا عمودی صعودی و خویشاوندی طولی نزولی یا عمودی نزولی .
بیشتر بخوانید:
** خویشاوندی طولی صعودی یا عمودی صعودی : خویشاوندی است که پدر و مادر و اجداد ، نسبت به اولاد و اولادِ اولاد خود دارند : مثلا پدر و مادر خویشاوند طولی صعودی فرزند خود هستند .
** خویشاوندی طولی نزولی یا عمودی نزولی : خویشاوندی است که اولاد یا اولادِ اولاد ، نسبت به پدر و مادر و اجداد خود دارند : مثلا فرزند ، خویشاوند عمودی نزولی پدر و مادر خود است .
ب : خویشاوندی عرضی یا در خط اطراف : این خویشاوندی بین دو شخصی که از شخص دیگر با واسطه یا بدون واسطه ، متولد شده باشند برقرار میشود : مانند خویشاوندی بین برادر و خواهر که هر دو از یک پدر یا مادر یا یک پدر و مادر متولد شده اند . همچنین خویشاوندی عمو با برادر زاده که یکی بدون واسطه و دیگری با واسطه از شخص دیگر متولد شده اند.
2- سبب : سبب در معنی اخص خود نوعی خویشاوندی است که در اثر عقد نکاح دائم بین زن و مرد به وجود می آید . ماده 940 قانون مدنی مقرر میدارد : ((زوجین که زوجیت انها دائمی بوده و ممنوع از ارث نباشند از یکدیگر ارث می برند )). سبب در معنی اعم خود شامل نکاح دائم و ولاء است . ولاء به فتح واو ، در لغت به معنی دوستی و نزدیکی دو شخص و نیز تسلط شخصی بر شخص دیگر است . که در نتیجه فوت دیگری در صورتی که برای متوفی وارث نسبی یا نسبی و سببی نباشد از او ارث ببرد . سه نوع ولاء وجود دارد .مقررات مربوط به ولاء امروزه متروک مانده زیرا ( ولاء عتق ) مربوط به برده داری است که در روابط امروزی وجود ندارد . و ( ولاء ضمان جریره ) نیز با اصل شخصی بودن جرم و مجازات متضاد است و در حال حاضر در عمل تحقق نمی یابد و ( ولاء امامت ) هم به علت عدم حضور امام منصوص موضوعا منتفی است و طبق ماده 866 قانون مدنی امر ترکه متوفای بلاوارث مربوط به حاکم است. بنابراین در حال حاضر باید وراث سببی را منحصر به طرفین نکاح دائم یعنی زوج و زوجه دانست. قانون مدنی در باب ارث نامی از ولاء نبرده ولی در ماده 864 با عبارت : (( از جمله اشخاصی که به موجب سبب ارث میبرند … ) به آن اشاره کرده است. موجبات ارث (نسب و سبب)
