انواع وصیت نامه (خودنوشت، سری و رسمی)

انواع وصیت نامه (خودنوشت، سری و رسمی) – در قانون امور حسبی برای وصیت نامه قابل پذیرش در دادگاه ها سه شکل تنظیم وصیت نامه پیش بینی شده است: 1- خودنوشت 2- رسمی 3- سری (ماده 276) و هر سند که خارج از این سه شکل باشد به عنوان وصیت نامه، پذیرفته نمی شود، هرچند که اصالت آن مورد تردید و انکار قرار نگیرد. با وجود این هرگاه اشخاص ذینفع (ورثه) به وجود وصیت نامه اعتراف کنند، دادگاه آن را رد نمی کند.

وصیت نامه خودنوشت

در اصطلاح قانون امور حسبی، وصیت نامه خودنوشت وصیتی است که تمام آن به خط موصی نوشته شده و دارای تاریخ روز و ماه و سال به خط موصی بوده و به امضای او رسیده باشد (ماده 278 قانون امور حسبی).

شرایط تنظیم وصیت نامه خودنوشت

از مفاده ماده 278 قانون امور حسبی بر می آید که وصیت نامه خودنوشت باید سه شرط را دارا باشد:

1- به خط موصی نوشته شده باشد: تمام وصیت نامه را باید موصی به خط خود بنویسد و حتی به نظر می رسد که ورقه ماشین شده به دست او نیز کفایت نمی کند. بنابراین شخصی که سواد خواندن و نوشتن ندارد یا به دلیل نابینایی و ناتوانی قادر به نوشتن نیست، وصیت نامه خودنوشت نمی تواند تنظیم کند. لازم به ذکر است که در تنظیم وصیت نامه خودنوشت توکیل به غیر امکان ندارد. بنابراین وصیت تنظیم شده به وسیله وکیل را نباید «خودنوشت» نامید.

2- داشتن تاریخ روز و ماه و سال به خط موصی: تاریخ وصیت نامه از دو جهت اهمیت دارد. اول اینکه نشان می دهد که آیا موصی هنگام بیان آخرین اراده خود اهلیت داشته است یا نه؟ دیگر اینکه در صورت تعدد وصایا آخرین آنها کدام است؟

3- امضای وصیت نامه: هرشکل و علامت و نوشته ای که موصی به طور معمول برای امضای خود به کار می برد، برای اعتبار بخشیدن به وصیت نامه خودنوشت نیز کافی است، هرچند که ناخوانا یا بی معنی باشد. مهر و اثر انگشت موصی جانشین امضای او نمی شود و وصیت نامه خودنوشت را کامل نمی کند.

لازم به ذکر است که وصیت نامه خودنوشت سند عادی است. وارثان موصی و سایر کسانی که در مقابل آن قرار می گیرند می توانند در اصالت سند تردید کنند. در این صورت بر عهده موصی له است که انتصاب وصیت نامه را به شخص موصی اثبات کند و در این راه تابع قواعد عمومی است.

وصیت نامه رسمی

وصیت نامه رسمی از بسیاری جهات بر وصیت نامه خودنوشت رجحان دارد: نخست اینکه بی سوادان و کسانی هم که توانایی نوشتن ندارند می توانند از آن استفاده کنند. دیگر اینکه با ثبت وصیت نامه در دفتر اسناد رسمی، نگرانی ناشی از فقدان وصیت از بین می رود و اراده موصی از گزند حوادث مصون می ماند.

بر طبق ماده 277 قانون امور حسبی: «ترتیب تنظیم وصیت نامه رسمی و اعتبار آن به طوری است که برای اسناد تنظیم شده در دفاتر اسناد رسمی مقرر است». بدین ترتیب در حقوق ما وصیت نامه رسمی تشریفات خاص ندارد و همچون سایر اسناد رسمی تنظیم می شود و اعتبار آن مانند سایر اسنادی است که در دفاتر اسناد رسمی ثبت می شود. بنابراین وصیت نامه رسمی، خواه موضوع آن مال منقول باشد یا غیرمنقول بدون اینکه نیاز به حکمی از دادگاه باشد قابل اجرا است (مواد 92 و 93 قانون ثبت). همچنین تمام محتویات و امضاهای مندرج در آن رسمی و معتبر است و تنها می توان در برابر آنها ادعای جعل کرد.

بیشتر بخوانید:

وصیت نامه چیست و چه شرایطی دارد؟

وصیت نامه سری

وصیت نامه سری در قانون امور حسبی تعریف نشده است. ولی از جمع مواد 279 و 280 می توان گفت: «وصیتی است که توسط موصی امضا و لاک مهر می شود و در اداره ثبت محل اقامت او یا محل دیگری که در آیین نامه وزارت دادگستری معین شده است، به امانت گذارده می شود». بنابراین وصیت نامه سری در واقع مخلوطی از وصیت نامه رسمی و خودنوشت است.

وصیت نامه سری بیشتر فواید وصیت نامه خودنوشت و سری را باهم دارد. چنانکه موصی می خواهد پنهان می ماند و همه اشخاص حتی کسانی که توانایی نوشتن ندارند، قادر به تنظیم آن هستند. با وجود این در عمل کمتر از این نوع وصیت نامه استفاده می شود زیرا دارای تشریفات پیچیده ای است.

قابل ذکر است که ضرورتی ندارد که وصیت نامه سری به خط موصی باشد و کافی است که به امضای او برسد. نویسنده وصیت نامه ممکن است موصی له یا یکی از وارثان یا بیگانه ای باشد که مورد اعتماد موصی قرار گرفته و به یاری او آمده است. هیچ مانعی ندارد که این شخص محجور باشد و نباید کار او را با وکالت اشتباه گرفت. لازم به ذکر است که بی سوادان از تنظیم وصیت نامه سری ممنوع هستند و کافی است که نوشته دیگران را امضا کنند. امضای موصی مهمترین رکن وصیت نامه است. مهر و اثر انگشت نمی تواند جانشین این رکن شود و کسانی که توانایی امضا کردن ندارند باید از تنظیم این وصیت نامه چشم پوشی کنند.