اقسام عقود و معاملات

اقسام عقود و معاملات – ماده 184 قانون مدنی اقسام عقود و معاملات را بیان کرده است. به موجب این ماده: «عقود و معاملات به اقسام ذیل منقسم می شوند: لازم، جایز، خیاری، منجز و معلق».

عقد لازم

مطابق ماده 185 قانون مدنی: «عقد لازم آن است که هیچ یک از طرفین معامله حق فسخ آن را نداشته باشد مگر در موارد معینه». منظور از موارد معینه مواردی است که در قانون معین شده است. غیر از موارد فسخ که در قانون معین شده طرفین راه دیگری نیز برای برهم زدن عقد لازم دارند و آن «اقاله» است یعنی اینکه با توافق یکدیگر عقد را برهم بزنند. بیع، اجاره، مزارعه از اقسام عقود لازم هستند. لازم به ذکر است در مورد قراردادهایی که لزوم و جواز آنها را نمی دانیم اصل بر لزوم است. به همین علت ماده 219 همین قانون بیان داشته: «عقودی که بر طبق قانون واقع شده باشند بین متعاملین و قائم مقام آنها لازم الاتباع است مگر اینکه به رضای طرفین اقاله یا به علت قانونی فسخ شود».

عقد جایز

به موجب ماده 186 قانون مدنی: «عقد جایز آن است که هریک از طرفین بتواند هر وقتی بخواهد آن را فسخ کند». عقد جایز مثل عقد وکالت که هریک از وکیل و موکل هر وقت خواسته باشند می توانند آن را فسخ کنند. لازم به ذکر است که عقود جایز (جایز اذنی) نه تنها به اراده متعاملین بلکه به موت یا جنون یا سفه هریک از طرفین منفسخ می شوند. این است که ماده 954 قانون مدنی مقرر می دارد: «کلیه عقود جائزه به موت احد طرفین منفسخ می شود و همچنین به سفه در مواردی که رشد معتبر است».

عقد خیاری

به موجب ماده 188 قانون مدنی: «عقد خیاری آن است که برای طرفین یا یکی از آنها یا برای ثالثی اختیار فسخ باشد». بنابراین عقد خیاری عقدی است که در آن شرط خیار وجود داشته باشد و در نتیجه با عقدی که به علت وجود یکی از خیارات قانونی قابل فسخ است تفاوت دارد.

بیشتر بخوانید:

بیع خیاری چیست؟

عقد منجز و عقد معلق

ماده 189 قانون مدنی مقرر می دارد: «عقد منجز آن است که تاثیر آن بر حسب انشا موقوف به امر دیگری نباشد و الا معلق خواهد بود». بنابراین در عقد منجز مقتضای عقد بلافاصله محقق می شود مثلا مالکیت منتقل می گردد یا زوجیت محقق می شود ولی در عقد معلق مقتضای عقد بلافاصله به وجود نمی آید بلکه موکول به وقوع امر دیگری است مثل اینکه شخصی به دیگری بگوید: اتومبیلم را به تو فروختم به شرط اینکه در اصفهان ساکن گردی.

عقد معلق با عقد موجل نباشد اشتباه شود. در عقد موجل اصل حق هنگام وقوع عقد برای متعهدله به طور منجز به وجود می آید ولی زمان اجرای آن به بعد موکول می شود ولی در عقد معلق تا حصول معلق علیه حق مسلمی برای طرف عقد ایجاد نمی شود.