استرداد هدایای نامزدی – نامزدی یا وعده ازدواج قراردادی است که بین دو نفر به منظور ازدواج در آینده بسته می شود. این قرارداد جایز است به این معنا که طرفین می توانند آن را فسخ کنند. ماده 1035 قانون مدنی در این باره می گوید: «وعده ازدواج ایجاد علقه زوجیت نمی کند، اگر چه تمام یا قسمتی از مهریه که بین طرفین برای موقع ازدواج مقرر گردیده پرداخت شده باشد. بنابراین هریک از زن و مرد مادام که عقد نکاح جاری نشده می تواند از وصلت منظور امتناع کند و طرف دیگر نمی تواند به هیچ وجه او را مجبور به ازدواج کرده و یا از جهت صرف امتناع از وصلت مطالبه خسارتی نماید».
گذشته از هزینه هایی که نامزدان یا خویشان آنها در دوره نامزدی می کنند، ممکن است هدایایی به وسیله هریک از نامزدان به طرف دیگر یا خویشان او داده شده باشد. هدیه بر حسب عرف و عادات یک نوع هبه است. هبه قراردادی است که به موجب آن یک نفر مالی را مجاناً به کسی تملیک می کند. بنابراین دریافت کننده هدیه مالک آن می شود و می تواند در آن تصرفات مالکانه نماید. البته هدایایی که در دوره نامزدی داده می شود تابع مقررات خاصی است و قواعد هبه درباره آنها کاملا اجرا نمی شود.
توصیه می شود مطلب زیر را نیز مطالعه کنید:
چه عیوبی منجر به فسخ نکاح می شوند؟
ماده 1037 قانون مدنی درباره استرداد هدایا پس از بهم خوردن نامزدی چنین مقرر داشته است: «هریک از نامزدها می توانند در صورت به هم خوردن وصلت منظور، هدایایی را که طرف دیگر یا ابوین او برای وصلت منظور داده است مطالبه کند. اگر عین هدایا موجود نباشد مستحق قیمت هدایایی خواهد بود که عادتاً نگاه داشته می شود مگر اینکه آن هدایا بدون تقصیر طرف دیگر تلف شده باشد». همچنین ماده 1038 مقرر می دارد: «مفاد ماده قبل از حیث رجوع به قیمت در موردی که وصلت منظور در اثر فوت یکی از نامزدها به هم بخورد مجری نخواهد بود».
با توجه به دو ماده فوق نکات زیر استخراج می شود:
1- در صورت برهم خوردن نامزدی، هریک از نامزدها می تواند عین اموالی را که به عنوان هدیه به طرف مقابل یا ابوین او داده در صورتی که موجود باشد مسترد نماید.
2- چنانچه عین اموال موجود نباشد، در این صورت دو حالت متصور است:
الف) عین از اموالی است که عادتاً نگهداری نمی شود.
ب) عین از اموالی است که عادتاً نگهداری می شود.
در صورت اول، قیمت قابل مطالبه نمی باشد و در صورت دوم، دو حالت متصور است:
1) مال با تقصیر طرف دیگر تلف شده باشد.
2) مال بدون تقصیر طرف دیگر تلف شده باشد.
در صورت دوم قیمت قابل مطالبه نیست و در صورت اول دو حال متصور است:
الف) به هم خوردن نامزدی به علت فوت یکی از نامزدها بوده باشد.
ب) به هم خوردن نامزدی به علت فوت یکی از نامزدها نبوده باشد.
در صورت اول قیمت قابل مطالبه نیست و در حالت دوم قیمت قابل مطالبه است.
به موجب مفهوم ماده 1038 قانون مدنی چنانچه نامزدی به علت فوت یکی از طرفین به هم بخورد و عین هدایای نامزدی موجود باشد، قابل استرداد خواهد بود.
