اقسام جلسه دادرسی

اقسام جلسه دادرسی – در دادرسی اختصاری همین که مدعی دادخواست خود را با پیوست ها به دفتر دادگاه تقدیم نمود دفتر دادگاه مکلف است در صورتی که دادخواست کامل باشد یا پس از رفع نقص، به دستور دادگاه روز و ساعت جلسه دادرسی را تعیین نماید (ماده 64 قانون آیین دادرسی مدنی). در معنای اصطلاحی جلسه دادرسی نشستی است که در آن به دادخواهی دادخواه رسیدگی می شود. جلسه دادرسی ممکن است در دادگاه یا خارج آن تشکیل شود. بنابراین جلسه تحقیق محلی و معاینه محلی، جلسه دادرسی شمرده می شود. جلسه دادرسی را می توان به جلسه دادرسی «عادی» و جلسه خارج از نوبت تقسیم نمود.

بیشتر بدانید:

تشریفات تعیین جلسه دادرسی

جلسه دادرسی عادی

منظور از جلسه دادرسی عادی (معمولی) جلسه ای است که برای رسیدگی یا ادامه رسیدگی به دعوای خواهان، با تعیین وقت قبلی و دعوت اصحاب دعوا یا وکلای آنان تشکیل می شود. جلسه دادرسی عادی باید علی الاصول طبق دفتر اوقات دادگاه تعیین شود. به این معنا که با توجه به دفتر اوقات برای نخستین روز و ساعتی که دادگاه وقت رسیدگی دارد معین شود. جلسه دادرسی مقرر، در این صورت می تواند جلسه دادرسی عادی (معمولی) خوانده شود.

جلسه دادرسی خارج از نوبت

جلسه دادرسی خارج از نوبت جلسه ای است که بدون توجه به ترتیب دفتر اوقات دادگاه تعیین می شود و بنابراین نزدیک تر از وقتی است که دفتر اوقات نشان می دهد. در قانون آیین دادرسی مدنی «خارج از نوبت» با پیشوند جلسه تنها در ماده 96 به کار رفته است و بدون آن در مواد 27، 29، 177، 306 و 390 آمده است. وقت جلسه دادرسی خارج از نوبت اگرچه نزدیک تر از وقت عادی است، اما الزاماً نزدیک ترین وقت نمی باشد. در عین حال به موجب ماده 100 قانون مذکور در هر مورد که تشکیل دادگاه و یا رسیدگی در وقت تعیین شده با مانعی روبرو شود به دستور دادگاه باید نزدیک ترین وقت رسیدگی ممکن معین شود. در این صورت تمام حقوق و تکالیف اصحاب دعوا که مختص به جلسه تشکیل نشده است به جلسه بعد موکول می شود. اگر تشکیل نشدن دادگاه منتسب به اصحاب دعوا نباشد وقت رسیدگی، به موجب تبصره ماده مزبور حداکثر ظرف مدت دو ماه خواهد بود، مانند موردی که وقت جلسه مقرر مصادف با تعطیلی غیرمنتظره می گردد و یا وقت جلسه به گونه درست ابلاغ نشده و مخاطب نیز به همین علت حاضر نشده و لایحه تقدیم ننموده باشد.

لازم به ذکر است که جز در مواردی که خلاف آن آمده باشد (برای مثال ماده 177 ق.آ.د.م) جلسه دادرسی خارج از نوبت نیز با رعایت تشریفات دادرسی انجام می شود و تفاوت آن با جلسه دادرسی عادی این است که وقت آن بدون در نظر گرفتن نوبت تعیین می شود.

افزون بر جلسه دادرسی اصطلاحات دیگری نیز در قوانین به کار رفته که در زیر بررسی می شود:

وقت فوق العاده

جلسه فوق العاده یا وقت فوق العاده در مواردی به کار رفته است که دادگاه خارج از اوقاتی که در دفتر مخصوص چه به صورت عادی یا خارج از نوبت تعیین می شود علی الاصول بدون حضور طرفین نسبت به پرونده رسیدگی و اقدام به صدور رای می نماید (برای مثال ماده 120 ق.آ.د.م). تفاوت اساسی بین وقت عادی و خارج از نوبت از یک سو و وقت فوق العاده از سوی دیگر این است که وقت فوق العاده خارج از اوقاتی است که از پیش تعیین شده است و حضور و بنابراین دعوت قبلی اصحاب دعوا ضروری نمی باشد و در عین حال همواره برای صدور رای قاطع، ‌پرونده تحت نظر قرار می گیرد. در عمل از جمله پس از رسیدن نتیجه ترتیبات تحقیقی یا ترتیبات مربوط به ادله، دادگاه در صورتی که پرونده آماده صدور رای باشد در وقت فوق العاده اقدام می نماید.

جلسه دادگاه – اقسام جلسه دادرسی

در مواردی قانونگذار اصطلاح جلسه دادگاه را به کار برده است. منظور از جلسه دادگاه جلسه دادرسی است که در دادگاه تشکیل شود. این اصطلاح در موارد 41، 43، 288، 303 و 304 به کار رفته است و اصطلاح«جلسه محاکمه» که در ماده 41 آمده نیز همین مفهوم را دارد. آثاری که بر جلسه دادگاه مترتب است در برخی موارد بر سایر جلسات مترتب نمی باشد. برای مثال ضمانت اجرای مقرر در ماده 101 قانون مذکور در خصوص اخلال در نظم جلسه دادگاه شامل سایر جلسات نمی باشد.

جلسه رسیدگی

اقسام جلسه دادرسی – منظور از جلسه رسیدگی جلسه ای است که دعوا یا امری توسط دادگاه، در دادگاه یا خارج از آن مورد بررسی، اقدام و یا تصمیم گیری قرار می گیرد. جلسه رسیدگی نیز معمولات در دادگاه برگزار می شود اما تشکیل آن در خارج دادگاه نیز در موارد منصوص بلامانع است؛ مانند رسیدگی دادگاه به امور فوری (ماده 314 ق.آ.د.م) و همچنین رسیدگی به اعتراض شخص ثالث اجرایی در ماده 147 قانون اجرای احکام مدنی. تشکیل جلسه رسیدگی علی الاصول مستلزم دعوت قبلی اشخاص ذی ربط و تعیین زمان و مکان آن می باشد مگر در مواردی که خلاف آن صریحاً پیش بینی شده و یا قرینه ای در این خصوص وجود داشته باشد.

جلسه اداری

در قانون آیین دادرسی مدنی مصوب 1379 عبارت «جلسه اداری» به کار نرفته است؛ اما از جمله در ماده 16 قانون ثبت و ماده 5 قانون اداره تصفیه امور ورشکستگی اصطلاح مزبور دیده می شود. با این حال باید گفت که در جلسه اداری دادگاه می تواند تصمیم قضایی گرفته و حتی رای صادر نماید. آنچه مسلم است «جلسه اداری» در اوقاتی از روز تشکیل می شود که به جلسات دادرسی اختصاص نیافته و مستلزم دعوت قبلی و حضور اصحاب دعوا نمی باشد.

وقت احتیاطی (وقت نظارت)

اقسام جلسه دادرسی – وقت احتیاطی از اصطلاحاتی است که در قانون آیین دادرسی مدنی پیش بینی نشده است اما ضروریات عملی در دادگاه تعیین آن را از ابتدا ایجاب نموده است. وقت احتیاطی در مواردی تعیین می شود که پرونده در پی اقدامی که مورد دستور قرار گرفته باید زیرنظر دادگاه قرار گیرد تا دادگاه با توجه به نتیجه اقدام مورد دستور و تبعات آن نسبت به پرونده تصمیم گیری نماید. برای مثال در دعوای الزام به تنظیم سند رسمی ملک، دادگاه پس از رسیدگی،‌ وضعیت ثبتی ملک را استعلام می نماید. در این صورت دستور تعیین وقت احتیاطی صادر می شود تا پس از وصول پاسخ استعلام، پرونده زیر نظر دادگاه قرار گیرد. در این صورت دادگاه در وقت فوق احتیاطی پاسخ استعلام را دیده و تصمیم شایسته که ممکن است صدور رای، تعیین جلسه رسیدگی و غیره باشد، اتخاذ می نماید. وقت احتیاطی نیز در دفتر اوقات ثبت می شود تا پرونده از گردش رسیدگی خارج نشود. معمولا پس از صدور قرارهای کارشناسی، قرار تحقیق و معاینه محل، مطالبه اسناد و اطلاعات از ادارات دولتی و … وقت احتیاطی یا وقت نظارت تعیین می شود تا به شرح فوق عمل شود.