خیار تدلیس چیست و چه شرایطی دارد؟ خیارات جمع خیار است و خیار از نظر دستوری اسم مصدری می باشد و مصدر آن «اختیار» است به مفهوم داشتن سلطه و تسلط. مفهوم اصطلاحی خیار در حقوق مدنی ایران عبارت است از تسلط بر اضمحلال و زایل نمودن اثر حاصل از عقد. در قانون مدنی تعریفی از واژه خیار نشده است، لیکن در قانون مدنی در فصل اقسام عقود، عقد خیاری تعریف شده است. ماده 188 قانون مدنی چنین مقرر می دارد: «عقدی خیاری آن است که برای طرفین یا یکی از آنها یا برای ثالثی اختیار فسخ باشد…». بر این اساس خیار را چنین می توان تعریف کرد: «خیار حقی است برای طرفین عقد لازم یا یکی از آنها و یا شخص ثالث که به موجب آن می تواند عقد را فسخ کند».
خیار تدلیس
در ماده 438 قانون مدنی واژه «تدلیس» بدین صورت تعریف شده است: «تدلیس عبارت است از عملیاتی که موجب فریب طرف معامله می شود». کسی که تدلیس می کند مُدَلِّس و کسی که مورد تدلیس قرار گرفته است مُدَلَّس نام دارد.
بیشتر بخوانید:
ارکان تدلیس بر اساس تعریف فوق عبارتند از: انجام عملیات و قصد فریب طرف معامله. رکن اول در تدلیس شامل هر اقدام قولی یا عملی است که در جهت جلوه داده صفات بارز و غیر واقعی و یا پوشاندن نقصان موجود در مال صورت گیرد به نحوی که طرف معامله به اعتبار اوصاف برجسته مال و بدون توجه به نقایص حتمالی موجود در آن، اقدام به معامله نماید. مانند اینکه با نماسازی، قدمت ساختمان را پنهان کنند و آن را بنای با قدمت کم جلوه دهند یا کیلومتر شمار اتومبیل را دستکاری نمایند. رکن دوم عنصر فریب است و آن عبارت است از اینکه عملیات و اقدامات فوق با قصد گمراه کردن و فریب دادن طرف معامله انجام شود، چنان که اگر عملیات مزبور انجام نمی شد، خریدار راغب به انجام معامله نمی گردید.
وجود ارکان دوگانه فوق سبب می شود که برای طرف دیگر معامله که مورد تدلیس قرار گرفته است، خیار فسخ ایجاد گردد، خواه تدلیس توسط بایع و در مورد مبیع صورت گیرد که در این صورت مشتری حق فسخ دارد، و خواه مشتری متوسل به تدلیس در ثمن شخصی شود که در این حالت نیز برای بایع خیار فسخ ایجاد می گردد (ماده 439 قانون مدنی). همچنین توجه شود که فرقی ندارد که این فریب از طرف قرارداد باشد یا شخص بیگانه.
لازم به ذکر است که خیار تدلیس اختصاصی به عقد بیع ندارد و به عنوان خیار مشترک در سایر عقود نیز به مقتضای هر عقد امکان پذیر است. در خیار تدلیس نیز مانند اغلب خیارات دیگر، پس از آگاهی از تدلیس، اعمال حق فسخ فوریت دارد (ماده 440 قانون مدنی). مبدا اعمال خیار، علم به تدلیس است و تا زمانی که عرفاً با قید فوریت منافات نداشته باشد قابل اعمال خواهد بود. خیار تدلیس چیست
