گرفتن طلاق بر اساس عسر و حرج
به موجب ماده 1130 قانون مدنی: «در صورتی که دوام زوجیت موجب عُسر و حَرَج زوجه باشد، وی می تواند به حاکم شرع مراجعه و تقاضای طلاق کند، چنانچه عسر و حرج مذکور در محکمه ثابت شود، دادگاه می تواند زوج را اجبار به طلاق نماید و در صورتی که اجبار میسر نباشد زوجه به اذن حاکم شرع طلاق داده می شود.
تبصره- عسر و حرج موضوع این ماده عبارت است از به وجود آمدن وضعیتی که ادامه زندگی را برای زوجه با مشقت همراه ساخته و تحمل آن مشکل باشد و موارد ذیل در صورت احراز توسط دادگاه صالح از مصادیق عسر و حرج محسوب می گردد:
1- ترک زندگی خانوادگی توسط زوج حداقل به مدت شش ماه متوالی و یا نه ماه متناوب در مدت یک سال بدون عذر موجه.
2- اعتیاد زوج به یکی از انواع مواد مخدر و یا ابتلاء وی به مشروبات الکلی که به اساس زندگی خانوادگی خلل وارد آورد و امتناع یا عدم امکان الزام وی به ترک آن در مدتی که به تشخیص پزشک برای ترک اعتیاد لازم بوده است.
در صورتی که زوج به تعهد خود عمل ننماید و یا پس از ترک، مجدداً به مصرف موارد مذکور روی آورد، بنا به درخواست زوجه، طلاق انجام خواهد شد.
3- محکومیت قطعی زوج به حیس پنج سال یا بیشتر.
4- ضرب و شتم یا هرگونه سوء رفتار مستمر زوج که عرفاً با توجه به وضعیت زوجه قابل تحمل نباشد.
5- ابتلای زوج به بیماری های صعب العلاج روانی یا ساری یا هر عارضه صعب العلاج دیگری که زندگی مشترک را مختل نماید.
موارد مندرج در این ماده مانع از آن نیست که دادگاه در سایر مواردی که عسر و حرج زن در دادگاه احراز شود، حکم طلاق صادر نماید». گرفتن طلاق بر اساس عسر و حرج
توصیه می شود مطلب زیر را نیز مطالعه کنید:
عسر و حرج که در این ماده آمده به معنی مشقت شدید است. قاعده عسر و حرج یا قاعدع لاحرج از قواعد معروف فقهی است که مبتنی بر آیات متعدد از قرآن کریم است. قاعده عسر و حرج از قواعد ثانویه فقهی است. قاعده اولیه در مورد طلاق این است که اختیار آن در دست شوهر است. لیکن هرگاه دوام زناشویی برای زن موجب مشقت شدید باشد و شوهر زن را طلاق ندهد، به عنوان یک قاعده ثانوی زن می تواند از حاکم تقاضای طلاق کند. حاکم شوهر را به طلاق اجبار می کند و اگر شوهر علیرغم حکم حاکم از طلاق خودداری کند، حاکم یا وکیل او، به نمایندگی قانونی از شوهر، زن را طلاق می دهد.
مصادیق مذکور در تبصره این ماده حصری نیست؛ بلکه از مصادیق عسر و حرج است و دادگاه می تواند در موارد دیگری نیز عسر و حرج زن را احراز و حکم طلاق به درخواست وی صادر کند. همچنین لازم به ذکر است که موارد مذکور در این تبصره اماره قانونی عسر و حرج است که با احراز یکی از آنها دادگاه باید حکم طلاق به درخواست زن صادر کند؛ لیکن خلاف آن قابل اثبات است؛ یعنی ممکن است شوهر ثابت کند که به رغم وجود یکی از موارد یاد شده، ادامه زندگی برای زن مشقت بار و غیرقابل تحمل نیست.
سوال: در ازدواج موقت آیا زن می تواند به استناد عسر و حرج حکم به بذل مدت یا انحلال نکاح را از دادگاه بخواهد؟ در پاسخ باید گفت که قاعده نفی عسر و حرج قاعده ای عام است و به نکاح دائم اختصاص ندارد و از این رو دادگاه می تواند با احراز عسر و حرج زوجه منقطعه حکم به بذل مدت یا انحلال نکاح نماید.
در صورتی که زوجه بخواهد بر مبنای عسر و حرج از همسر خود طلاق بگیرد، باید دلایل قابل قبولی ارائه کند و اثبات گردد که این دلایل دوام زندگی مشترک را برای وی با مشقت و سختی همراه نموده که تحمل آنها برای زن مشکل باشد. برای مثال در صورتی که زن ادعا کند که از سمت همسرش مورد ضرب و شتم قرار گرفته است، در این صرف یک یا مثلا سه یا چهار بار ضرب و شتم در طول چند سال زندگی مشترک باعث ایجاد عسر و حرج نمی باشد. در این حالت ضرب و شتم و یا هر نوع سوء رفتار از سمت زوج باید مستمر باشد مثلا در طول ماه چندین مرتبه این اتفاق بیفتد، البته در این حالت وضعیت زوجه نیز نسبت به قابل تحمل بودن یا نبودن این رفتار هم ملاک است. برای مثال فرض کنید زوجه مربی یک ورزش رزمی هست و از نظر اندام نیز هم اندازه و یا بیشتر از همسر خود می باشد، در این حالت صرفاً یک درگیری و مثلا اثبات یک مشت به بدن زوجه و حتی چندبار تکرار این حرکت به نظر از مصادیق عسر و حرج محسوب نمی گردد.
