نحوه اجرای حکم شلاق

مجازات شلاق هم به عنوان حد و هم به عنوان تعزیر اجرا می شود. شلاق (تازیانه) به عنوان حد در جرایم زنا، شرب خمر، قذف و قوادی قابل اعمال است. همچنین شلاق یکی از مصادیق مجازات تعزیری درجه شش، هفت و هشت است که در مورد تعدادی از جرایم تعزیری پیش بینی شده است. پس از بیان این مقدمه، در ادامه به بررسی مسائل مربوط به نحوه اجرای حکم شلاق خواهیم پرداخت. ممکن است محکوم علیه در زندان و یا اینکه آزاد باشد. ما هر دو مورد را بررسی می کنیم.

الف) اجرای حکم شلاق نسبت به محکوم علیه زندانی

نحوه اجرای حکم شلاق – در مواردی که محکوم علیه در زندان است اگر در دادنامه محل خاصی برای اجرای شلاق بیان نشده باشد، برخی از واحدهای اجرای احکام کیفری محل خاصی را در دادسرا جهت اجرای مجازات شلاق آماده نموده و محکوم علیه را از زندان احضار و اجرای شلاق توسط مامور اجرای حکم در این محل انجام و مراتب صورتجلسه و سپس زندانی به زندان اعزام می شود. اما برخی دیگر از واحدهای اجرای احکام اجرای شلاق را در زندان مناسب دانست و لذا طی شرحی به زندان، مجازات نامبرده را به زندان اعلام می کنند. همچنین در پایان قید می شود: «پس از اجرای شلاق چنانچه به علت دیگری بازداشت نباشد آزاد شود».

در شلاق تعزیری ایام بازداشت قبلی موثر است و به ازای هر روز بازداشت، سه ضربه شلاق محاسبه می گردد. برای مثال اگر شخصی به تحمل 74 ضربه شلاق تعزیری محکوم شده باشد و بخاطر انجام همین جرم و قبل از صدور رای قطعی مثلا 10 روز در بازداشت بوده باشد، تعداد سی ضربه شلاق از مجموع 74 ضربه کاسته می شود. قاضی اجرا باید این مسئله را در نامه به زندان قید نموده و زندان نیز مکلف به رعایت آن است؛ اما در شلاق حدی، ایام بازداشت تاثیری در میزان و تعداد ضربات شلاق ندارد.

ب) اجرای حکم شلاق نسبت به محکوم علیه آزاد

نحوه اجرای حکم شلاق – در این فرض نیز محکوم علیه احضار می شود و پس از حضور یا جلب نامبرده، ابتدا صورتجلسه حضور محکوم علیه را تنظیم و هویت وی توسط قاضی اجرا احراز می شود و سپس صورتجلسه عدم وجود موانع اجرای حکم تنظیم و چنانچه مانعی جهت اجرای حکم نباشد به مرجع انتظامی یا مامور اجرای حکم مستقر در دادسرا معرفی می شود تا نسبت به اجرای حکم اقدام نماید.

اما اگر محکوم علیه اعلام نمود که اجدی از موانع اجرای شلاق (مندرج در ماده 501 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392) در وی وجود دارد از پزشکی قانونی استعلام می شود (که اول آیا مانع وجود دارد یا خیر؟ و دوم آیا مانع اجرا هست یا خیر؟ و سوم مدت وجود این مانع چه مقدار است؟) و پس از وصول نظر پزشکی قانونی، چنانچه وجود موانع تایید گردید اجرای حکم به تعویق می افتد.

موانع اجرای حکم شلاق

ماده 501 قانون آیین دادرسی کیفری مقرر می دارد: «اجری مجازات در موارد زیر به تشخیص و دستور قاضی اجرای احکام به تعویق می افتد:

الف- دوران بارداری.

ب- پس از زایمان حداکثر تا شش ماه.

پ- دوران شیردهی حداکثر تا رسیدن طفل به سن دو سالگی.

ت- اجرای مجازات شلاق در ایام حیض یا استحاضه.

نحوه اجرای حکم شلاق – لازم به ذکر است، چنانچه محکوم علیه به بیماری جسمی یا روانی مبتلا باشد که اجرای شلاق موجب تشدید بیماری یا تاخیر در بهبودی وی شود، در جرایم تعزیری مطابق ماده 502 قانون آیین دادرسی کیفری چنانچه امیدی به بهبودی بیمار نباشد قاضی اجرای احکام، پرونده را جهت تبدیل به مجازات مناسب تر با در نظر گرفتن نوع بیماری و مجازات، به مرجع صادر کننده رای قطعی ارسال می کند؛ اما در جرایم حدی هرگاه امیدی به بهبودی بیمار نباشد یا مصلحت در اجرای مجازات شلاق در حال بیماری باشد به دستور دادگاه، با یک دسته ترکه چوب که اصطلاحا «ضغث» نامیده می شود و به تعداد ضربات حد است فقط یک بار به محکوم علیه زده می شود.

بررسی اجرای حکم شلاق در آیین نامه اجرایی آن مصوب 1398/3/26 

1. اجرای مجازات شلاق به وسیله نوار چرمی به هم تابیده شده به طول یک‌صد الی یک‌صد و بیست سانتی متر و به قطر تقریبی یک و نیم سانتی متر که فاقد گره باشد انجام می شود.

2. نحوه اجرای شلاق باید به گونه ای باشد که ضربات به جلوی بدن و سر، صورت، گردن و عورت اصابت نکند.

3. چنانچه مجازات شلاق در فضای سرپوشیده اجرا شود، باید دمای هوای آن معتدل باشد و در صورتی که در فضای باز اجرا می شود، نباید دمای هوا بسیار سرد یا بسیار گرم باشد. در نقاط سردسیر حکم در ساعات گرم و در نقاط گرمسیر در ساعات خنک اجرا می شود.

4. اجرای شلاق نباید به گونه ای باشد که به علت پیچیدن شلاق، قسمت های جلوی بدن مورد اصابت قرار گیرد.

5. استفاده از هرگونه داروی بی حسی و ضد درد پیش از اجرای شلاق ممنوع است.

6. اجرای حکم شلاق با نظارت قاضی اجرای احکام کیفری انجام و توسط نماینده وی شمارش می شود. در موارد تردید در تعداد ضربات، بنا بر اکثر گذاشته می شود. پس از اجرای شلاق، مراتب صورت‌مجلس شده و به امضای قاضی اجرای احکام کیفری، مأمور اجرا و محکوم رسیده و ضم پرونده می‌شود.

7. مأمور اجرای حکم شلاق نباید قرابت نسبی، سببی یا سابقه دوستی یا دشمنی با محکوم یا یکی از طرفین دعوا داشته باشد.

8. در صورت بیهوش شدن محکوم هنگام اجرای مجازات شلاق، اجرای حکم متوقف می شود و تا بهبودی وی به تأخیر می افتد. در این صورت چنانچه محکوم به علت دیگری در بازداشت نباشد، قاضی اجرای احکام کیفری در اجرای ماده (۵۰۷) قانون آیین دادرسی کیفری در مورد وی قرار تأمین متناسب صادر می کند.

9. هرگاه فرد به دو یا چند محکومیت شلاق حدی و یا محکومیت حدی و تعزیری محکوم شود، پس از اجرای محکومیت اولیه، اجرای حکم دوم تا بهبودی محل اصابت ضربات شلاق به تأخیر می افتد؛ مگر آن که محکوم خواهان اجرای حکم دوم پیش از بهبودی باشد و به تشخیص پزشکی قانونی اجرای حکم دوم بدین نحو برای سلامتی محکوم مخاطره آمیز نباشد، در فرض تأخیر در اجرای شلاق، قرار تأمین متناسب صادر می شود.

10. چنانچه پزشکی قانونی اجرای شلاق حدی بر قسمتی از بدن محکوم را بلامانع بداند، بر اساس این نظر اقدام می‌شود و نوبت به ضغث نمی‌رسد.

11. ضربات شلاق حدی محکومان زن از شانه تا پایین کمر و به صورت مساوی و غیر متمرکز در تمام نقاط مذکور نواخته می‌شود. محكوم باید پوششی داشته باشد که بدن وی نمایان نشود و حکم توسط مأمور زن مجرب و بدون حضور مردان اجرا می شود. در صورتی که محل اجرای حکم شلاق در رأی دادگاه یکی از اماکن عمومی تعیین شده باشد، حضور مردان مانع اجرای حکم نیست.

12. شلاق حدی محکوم مرد به نحو ایستاده از شانه تا مچ پا به صورت مساوی و غیر متمرکز در تمام نقاط مذکور اجرا می شود و در حد زنا، لواط، تفخیذ و شرب خمر در حالی که پوشاکی غیر از ساتر عورت نداشته باشد و در حد قوادی و قذف از روی لباس متعارف اجرا می شود.

13. حد شلاق زنا و تفخیذ شدیدتر از حد شرب خمر و حد شرب خمر شدیدتر از حد قذف و قوادی است.

14. پوشش محکوم حین اجرای شلاق تعزیری باید متعارف باشد و تشخیص آن با قاضی اجرای احکام کیفری است.

15. شلاق تعزیری در حالتی که محکوم بر روی شکم خوابیده و پوشش او لباس متعارف است، به پشت بدن و به جز سر و صورت، گردن و عورت زده می شود. ضربات شلاق به نحو یکنواخت در یک مجلس و با شدت متوسط به گونه ای که موجب خطر جانی یا نقص عضو محکوم نشود، نواخته می شود.

16. حکم شلاق در مورد محکوم مؤنث، به دستور قاضی اجرای احکام کیفری و توسط مأمور مجرب زن و بدون حضور مردان به نحو فوق اجرا می شود؛ مگر این که محل اجرای حکم شلاق در رأی دادگاه یکی از اماکن عمومی باشد که در این صورت حضور مردان مانع اجرای حکم نیست و شلاق در حالت نشسته اجرا می شود.