مسئولیت مدنی چیست؟عبارت «مسئولیت» کلمه ای عربی است و معادل فارسی آن عبارت «پاسخگویی» است. مسئولیت عبارت از پاسخگویی شخص در قبال اعمالی است که عرفاً به او استناد داده می شود که ضمانت اجرای قانونی آن بر حسب نوع مسئولیت متفاوت است. مثلا مسئولیت در امور کیفری، عبارت از تحمل مجازات قانونی مترتب بر جرم می باشد، ولی مسئولی در امور حقوقی یا خصوصی، که در قانون مدنی از آن تعبیر به ضمان قهری شده است، عبارت از التزام شخص به جبران خسارت ناشی از فعل منتسب به او به حکم قانون می باشد.
بنابراین مسئولیت مدنی عبارت است از: «التزام و تعهد قانونی شخص به جبران ضرر و زیانی که در نتیجه عمل مستند به او به دیگری وارد شده است». منشا التزام و تعهد ممکن است اراده و قرارداد متعهد باشد که به تعهد ارادی یا قراردادی تعبیر می شود و یا ممکن است، قانون باشد که چنین تعهد و التزامی ضمان قهری یا مسئولیت مدنی به معنای خاص گفته می شود که به مناسبت انجام فعل زیانبار نسبت به دیگری، قانون انجام دهنده فعل زیانبار را ملزم به جبران خسارات وارده می کند. در نتیجه مراد از مسئولیت مدنی، التزام و تعهدی است که متعهد به مناسبت انجام فعل زیانبار به حکم قانون موظف به انجام آن است و به اراده او این تعهد ایجاد نشده است. مسئولیت داشتن یا پاسخگو بودن به مقتضای شیوه و چگونگی پاسخگویی و همچنین با توجه به مقام پرسش کننده یا مواخذه کننده، به مسئولیت مدنی، اخلاقی، کیفری و قراردادی تقسیم می شود که وجوه تمایز مسئولیت مدنی از سایر مسئولیت ها در ذیل به طور خلاصه بررسی می شود.
بیشتر بخوانید:
مسئولیت قراردادی چیست و چه شرایطی دارد؟
مسئولیت مدنی و مسئولیت اخلاقی
مسئولیت مدنی از مسئولیت اخلاقی تفاوت و تمایزاتی دارد که به بعضی از آنها اشاره می شود:
1- در مسئولیت مدنی شخص در مقابل دیگری (زیان دیده) مسئول و پاسخگو است ولی در مسئولیت اخلاقی شخص در مقابل خداوند متعال و یا وجدان آگاه خود مسئول می باشد.
2- تحقق مسئولیت مدنی منوط به ورود ضرر ناشی از فعل زیانبار شخص به دیگری است ولی در مسئولیت اخلاقی، صرف عمل ناشایست و بد مسئولیت آورد است، اعم از آنکه در نتیجه عمل مذکور زیانی به دیگری وارد شود یا زیانی وارد نشود.
3- هدف مسئولیت مدنی احقاق حق ثالث و جبران ضرر وارده به دیگری است در حالی که هدف مسئولیت اخلاقی اصلاح درون و نهاد شخص مسئول است.
4- ضمانت اجرای مسئولیت مدنی جبران ضرر وارده به دیگری است ولی ضمانت اجرای مسئولیت اخلاقی عدم تکرار عمل ناشایست و جلب رضایت خالق یا وجدان آگاه شخص مسئول است.
مسئولیت مدنی و مسئولیت کیفری
مسئولیت مدنی چیست؟ – مسئولیت مدنی با مسئولیت کیفری هرچند از این لحاظ که شخص در مقابل دیگری مواخذه می شود، دارای وجه مشترک است اما با مسئولیت کیفری تفاوت هایی دارد که عمده وجوه تمایز این دو مسئولیت مورد اشاره قرار می گیرد:
1- هدف مسئولیت مدنی احقاق حق و جبران ضرر وارده به دیگری است در حالی که هدف اصلی مسئولیت کیفری برقراری نظم و حفظ آن در جامعه است.
2- تحقق مسئولیت مدنی نیازمند به وجود نص خاص قانونی نیست، در حالی که تحقق مسئولیت کیفری منوط به وجود نص خاص قانونی است که از آن به اصل قانونی بودن جرم و مجازات تعبیر می شود.
3- در مسئولیت مدنی تمام موضوع، جبران ضرر وارده به دیگری یا احقاق حق او است. بنابراین افراد دیگری نیز می توانند ضرر وارده را جبران نمایند، ولی در مسئولیت کیفری تحمل مجازات توسط شخص مجرم موضوعیت دارد و نمی شود مجازات توسط دیگری تحمل شود که این اصل به اصل شخصی بودن مجازات تعبیر شده است.
4- الزام به انجام تعهد ناشی از مسئولیت مدنی منوط به شکایت زیان دیده و در صورت شکایت، منوط به عدم گذشت او است، در صورتی که در مسئولیت کیفری به صرف انجام عمل مجرمانه، مجرم مسئول است و اجرایی شدن مسئولیت یا اعمال مجازات بر او منوط به شکایت مجنی علیه یا عدم گذشت او نیست.
مسئولیت مدنی و قراردادی
مسئولیت مدنی چیست؟ – مسئولیت قراردادی عبارت است از التزام و تعهد قانونی متعهد متخلف به جبران خسارتی که در نتیجه تخلف او از انجام تعهد به متعهدله وارد شده است. بنابراین اختلاف عمده مسئولیت قراردادی با مسئولیت مدنی در وجود و عدم وجود تعهد قراردادی می باشد. در مسئولیت قراردادی، وجود تعهد ناشی از قرارداد است که شخص را به انجام مورد تعهد ملتزم می نماید و در صورت عدم انجام آن در سر رسید مقرر، باید خسارت ناشی از عدم اجرای آن را که بر متعهدله وارد شده است، به حکم قانون جبران نماید، ولی در مسئولیت مدنی، شخص، قراردادی با زیان دیده منعقد نکرده است و قانون تحت شرایطی او را به جبران خسارت وارده به دیگری ملتزم می نماید. مسئولیت مدنی چیست؟
