شخصیت حقوقی و اقسام آن
شناختن شخصیت حقوقی برای جمعیت یا موسسه ای به این معنی است که اولاعده ای از اشخاص طبیعی که اعضا آن جمعیت یا موسسه هستند دارای منافعی مشترکند ثانیا این منافع مخصوص آنها بوده و بکلی از منافع سایر افراد جدا و متمایز است ثالثاً اعضا گروه مزبور از نظر روابط حقوقی با اشخاص ثالث , تمام آنها حکم واحدی را دارند مثلا قراردادی که یکی از اعضا به عنوان نماینده جمعیت امضا کند تمام اعضای متعهد می گردد یا دعوایی که یکی از اعضا بنمایندگی جمعیت در دادگاه طرخ کند مثل این اس که دعوی مزبور از طرف همه آنها طرح شده باشد منتهی باید دانست این تعاون و همبستگی بین اعضا درحدود هدف و مقاصد جمعیت است و بس راجع به سایر امور آزادی اعضا به جای خود محفوظ می باشد. بنابر آنچه گفته شد شناسایی یا اعطا شخصیت حقوقی به یک گروه یا جمعیت دارای آثار و نتایج حقوقی زیر است:
۱- نمایندگی تمام اعضا گروه _ و آن این است که گروه یا جمعیت بتواند بوسیله تشکیلاتی که برای خود می دهد بنام خود عمل کند و اقدامات و عملیات او مثل این باشد که بنمایندگی از طرف تمام اعضا جمعیت یا موسسه صورت گرفته است مثلا اموالی بنام خود خریداری و یا خانه ای را اجاره کند و یا بنام خود قراردادی را با اشخاص منعقد سازد بالاجمال مانند اشخاص طبیعی وارد زندگی حقوقی گردد.
بیشتر بخوانید:
۲- تفکیک دارای و حقوق و تکالیف _ و آن این است که جمعیت یا موسسه به عنوان شخص حقوقی دارای دارایی مخصوص و حقوق و تکالیف جدا و ممتاز از دارایی و حقوق و تکالیف اعضا خود باشد بطوریکه طلبکاران هریک از اعضا و طلبکاران جمعیت دارای وثیقه واحدی نباشند. نباید تصور کرد که اعطا شخصیت حقوقی به گروه یا جمعیتی فقط بنفع او است بلکه در اغلب موارد این امر بیشتر به نفع اشخاص ثالث است زیرا اشخاص ثالث مثلا در یک معامله و عمل حقوقی بجای اینکه یک اعضا گروه طرف معامله قرار گیرند با یک شخص که خود گروه باشد روبرو می شوند و اگر گروه یا جمعیت به تعهد خود عمل نکرد آنها به سهولت می توانند به دادگستری مراجعه و علیه او طرح دعوی نمایند. به علاوه چنانکه گروه یا جمعیت فاقد شخصیت حقوقی باشد هریک از اعضا آن به آسانی می توانند از زیر بار تعهدات گروه شانه خالی کنند و آنرا مربوط بخود ندانند در حالی که این امر با بودن شخصیت حقوقی گروه که اعضا را از نظر حقوقی به یکدیگر پیوند می دهد امکان پذیر نیست. بنابراین شخصیت حقوقی مانند شمشیر دولبه است : همان اندازه که برای جمعیت و شخص حقوقی امتیاز محسوب و سبب تسهیل کار او میگردد بنفع اشخاص ثالث نیز می باشد و سبب می شود افراد بجای روابط حقوقی با اشخاص متعدد با یک شخص یعنی خود جمعیت طرف معامله قرار گیرند.
اقسام اشخاص حقوقی
اشخاص حقوقی برد و قسمند اشخاص حقوقی خصوصی و اشخاص حقوقی حقوق عمومی.
الف) اشخاص حقوقی حقوق خصوصی
صفات و ممیزات مهم اشخاص حقوقی خصوصی _ اشخاص حقوقی حقوق خصوصی دارای دو صفت بارزند: یکی اینکه این اشخاص تابع قواعد حقوق خصوصی هستند و مانند اشخاص عمومی از امتیازات حقوق عمومی بهره مند نمی باشند. دیگر اینکه این اشخاص نمی توانند فردی را علیرغم میل و رضایتش به عضویت خود بپذیرد مثلا سندیکا یا انجمن یا شرکت نمی تواند شخصی را به اجبار به عضویت خود درآورد چون , در حقوق خصوصی, اصل حاکمیت اراده افراد است و اشخاص از آزادی مطلق بهره مند هستند هیچ کس نمی تواند بدون توافق دیگری اراده اش را به او تحمیل بکند. در حالیکه ما می دانیم در حقوق عمومی ممکن است عضویت افراد در جمعیتها و موسسات اجباری باشد چنانکه مثلا عضویت وکلا دادگستری در کانون که یک شخص حقوقی عمومی است قانوناً اجباری است.
اقسام اشخاص حقوقی حقوق خصوصی
این اشخاص معمولا به دو دسته بزرگ تقسیم می شوند: شرکتهای تجاری و موسسات غیر تجاری.
۱- شرکت های تجاری: شرکت آن است که دو یا چند نفر به منظور به دست آوردن سود مادی و تقسیم آن مابین خود توافق نمایند. به موجب قانون تجارت کلیه شرکت های تجارتی مشروط بر اینکه بر طبق تشریفات قانونی به ثبت رسیده باشند شخصیت حقوقی دارند.
۲- موسسات غیر تجاری: صفت بارز این دسته از اشخاص آن است که اصولا در جستجوی سود مادی نیستند منظور این نیست که موسسات مزبور نسبت به مادیات بکلی بی تفاوت و بی اعتنا باشند بلکه در حقیقت این مسائل برای آنها در درجه دوم اهمیت قرار دارد. به موجب قانون تجارت تشکیلات و موسساتی که برای مقاصد غیر تجارتی تاسیس شده یا بشوند از تاریخ ثبت در دفتر مخصوصی که وزارت دادگستری معین خواهد کرد شخصیت حقوقی پیدا می کنند. موسسات و تشکیلاتی که مخالف انتظامات عمومی بوده یا نامشروع باشند قابل ثبت نیستند و نمی توانند شخصیت حقوقی پیدا کنند (مواد ۵۸۴ – ۵۸۶ قانون تجارت). موسسات غیر تجارتی مادام که به ثبت نرسیده اند فاقد شخصیت حقوقی می باشند و عملا اجتماعات ساده ای را تشکیل می دهند. ثبت موسسات غیر تجارتی با ثبت شرکت ها این فرق را دارد که قبل از ثبت در دفاتر اداره ثبت اسناد باید موسسین اجازه مقامات انتظامی را نیز برای تشکیل موسسه خود کسب کنند قبل از کسب این اجازه ثبت موسسات مزبور امکان پذیر نیست.
مهمترین اقسام موسسات غیر تجارتی عبارتند از : انجمن ها و سندیکاها انجمن ها اجتماعاتی هستند که برای مقاصد معنوی مانند مقاصد فرهنگی , علمی , ادبی و ورزشی , و سندیکاها بمنظور دفاع از منافع شغلی و حرفه ای تشکیل می یابند. سندیکاها تنها فورم سازمانی دفاع از منافع شغلی و حرفه ای نیستند چون انجمنها نیز می توانند علاوه بر وظایف اصلی خود مانند سندیکاها دارای مقاصد صنفی و حرفه ای باشند.
تا اینجا بحث از اشخاص حقوقی بود که از اجتماع عده ای از افراد طبیعی تشکیل می شدند ولی یک فرد هم می تواند شخص حقوق ایجاد کند به این ترتیب که مقداری از اموال خود را به مصارف معینی از قبیل امور خیریه وقف کند که بر طبق اراده اش به وسیله متولی اداره شود.
ب) اشخاص حقوقی حقوق عمومی یا اشخاص عمومی
اشخاص حقوق خصوصی شامل اشخاص طبیعی و اشخاص حقوقی مانند شرکت ها و انجمن ها هستند ولی اشخاص عمومی منحصراً از اشخاص حقوقی تشکیل می یابند. هیچ شخص طبیعی وجود ندارد که دارای صفت شخص حقوق عمومی باشد. مطابق ماده ۵۸۷ قانون تجارت: «موسسات و تشکیلات دولتی و بلدی به محض ایجاد و بدون احتیاج به ثبت دارای شخصیت حقوقی می شوند» و این یکی از مزایای اشخاص عمومی در مقابل اشخاص حقوقی خصوصی است که باید حتما با رعایت تشریفاتی به ثبت برسند.
شخصیت حقوقی و اقسام آن شخصیت حقوقی و اقسام آن شخصیت حقوقی و اقسام آن
