آزادی مشروط چیست و در چه صورت صادر می شود؟

آزادی مشروط چیست و در چه صورت صادر می شود؟ در این مطلب از سایت حقوق گستر به بررسی موضوع آزادی مشروط پرداخته شده است.

به موجب ماده 58 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392: «در مورد محکومیت به حبس تعزیری، دادگاه صادر کننده حکم می تواند در مورد محکومان به حبس بیش از ده سال پس از تحمل نصف و در سایر موارد پس از تحمل یک سوم مدت مجازات به پیشنهاد دادستان یا قاضی اجرای احکام با رعایت شرایط زیر حکم به آزادی مشروط را صادر می کند:

الف- محکوم در مدت اجرای مجازات همواره از خود حسن اخلاق و رفتار نشان دهد.

ب- حالات و رفتار محکوم نشان دهد که پس از آزادی، دیگر مرتکب جرمی نمی شود.

پ- به تشخیص دادگاه محکوم تا آنجا که استطاعت دارد ضرر و زیان مورد حکم یا مورد موافقت مدعی خصوصی را بپردازد یا قراری برای پرداخت آن ترتیب دهد.

ت- محکوم پیش از آن از آزادی مشروط استفاده نکرده باشد.

انقضای مواعد فوق و همچنین مراتب مذکور در بندهای (الف) و (ب) این ماده پس از گزارش رئیس زندان محل به تایید قاضی اجرای احکام می رسد. قاضی اجرای احکام موظف است مواعد مقرر و وضعیت زندانی را درباره تحقق شرایط مذکور بررسی و در صورت احراز آن، پیشنهاد آزادی مشروط را به دادگاه تقدیم نماید».

همچنین به موجب ماده 59 همین قانون: «مدت آزادی مشروط شامل بقیه مدت مجازات می شود، لکن دادگاه می تواند مدت آن را تغییر دهد و در هر حال آزادی مشروط نمی تواند کمتر از یک سال و بیشتر از پنج سال باشد جز در مواردی که مدت باقی مانده کمتر از یک سال باشد که در این صورت مدت آزادی مشروط معادل بقیه مدت حبس است».

بیشتر بخوانید:

تعویق صدور حکم چیست

نکات زیر در خصوص آزادی مشروط قابل توجه است:

1- آزادی مشروط صرفاً در حبس های تعزیری اعطا می شود و نه حبس های حدی.

2- هر فرد در طول زندگی خود در صورت ارتکاب جرم و محکومیت به حبس، فقط یک بار می تواند از آزادی مشروط استفاده کند.

3- با توجه به قانون کاهش حبس مجازات تعزیری مصوب 1399 که در آن تمام حبس های ابد غیر حدی به حبس درجه یک تبدیل شده اند، باید قائل بر این بود که در حال حاضر به محکومین حبس ابد تعزیری پس از تحمل ده سال می توان حکم به آزادی مشروط داد.

4- مطابق این ماده قاضی اجرای احکام کیفری موظف است مواعد مقرر و وضعیت زندانی را در خصوص تحقق شرایط مذکور جهت اعطای آزادی مشروط بررسی و در صورت احراز آن، پیشنهاد آزادی مشروط را به دادگاه تقدیم کند. لذا اعطای آزادی مشروط منوط به تقاضای محکوم یا سازمان زندان ها نیست، گرچه مطابق قاعده منعی برای تقاضای آنها از قاضی اجرای احکام وجود ندارد.

5- بر اساس رای وحدت رویه شماره 731 مورخ 28/8/1392 هیات عمومی دیوان عالی کشور، منظور از دادگاه صادر کننده رای، دادگاه صادر کننده رای قطعی است. بنابراین اگر رای دادگاه بدوی قطعی شده و به دادگاه تجدیدنظر ارسال نشده باشد، مرجع صالح برای صدور حکم آزادی مشروط دادگاه بدوی است، اما اگر پرونده به دادگاه تجدیدنظر ارسال شده باشد، اعم از اینکه رای بدوی در آن دادگاه عیناً تایید یا نقض شده و رای مجدد صادر شده باشد، در هر دو صورت مرجع صالح برای اعطای آزادی مشروط، دادگاه تجدیدنظر خواهد بود.

6- مطابق رای وحدت رویه شماره 731 مورخ 28/8/1392 هیات عمومی دیوان عالی کشور، مقررات مربوط به آزادی مشروط ناظر به اجرای حکام قطعی و لازم الاجرا است. بنابراین باید گفت که دادگاه بدوی و یا تجدیدنظر نمی توانند بدواً در رای صادره خود حکم به آزادی مشروط نیز بدهند. زیرا مطابق ماده 58 اعطای آزادی مشروط منوط به شروع و گذراندن مواعد مقرر از حبس تعزیری است.

7- رای صادر شده در مورد آزادی مشروط قطعی و غیرقابل تجدیدنظر است.

8- درخواست آزادی مشروط و رد آن مانع از تقاضای مجدد نیست. یعنی چنانچه دادگاه یکبار تقاضای آزادی مشروط را رد کرده باشد، محکوم دوباره می تواند تقاضای آزادی مشروط کند.

9- ممنوعیت تخفیف مجازات در موارد قانونی، مانع استفاده از آزادی مشروط نخواهد بود.

10- محکومیت به جزای نقدی مانعی برای استفاده از آزادی مشروط نیست. اما چنانچه محکوم علیه جزای نقدی را نپردازد، در اجرای قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی بازداشت می شود و این بازداشت ارتباطی به آزادی مشروط ندارد. بنابراین نمی توان صدور حکم به آزادی مشروط را منوط به پرداخت جزای نقدی نمود.

11- به موجب نظریه مشورتی شماره 131/7 مورخ 2/7/1392: «ملاک استفاده از آزادی مشروط، تحمل محکومیت حبس مندرج در حکم است نه مدت محکومیتی که پس از برخورداری از عفو تقلیل یافته است و باید به اجرا درآید». این نظر صحیح است، زیرات عبارت «پس از تحمل نصف یا یک سوم مجازات» مندرج در ماده 58 ظهور در مجازات مندرج در دادنامه دارد. البته این اداره به موجب نظریه شماره 1452/7 مورخ 5/8/1392 از این نظر عدول کرده است.

12- بر خلاف مورد فوق، در صورتی که شخصی به علت ارتکاب جرم غیرقابل گذشت به تحمل ده سال حبس تعزیری محکوم شود و محکومیت وی قطعی شده و در حال تحمل کیفر می باشد، چنانچه در اجرای ماده 483 قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392 رضایت شاکی را جلب نماید و از دادگاه صادر کننده حکم قطعی تخفیف مجازات را خواسته باشد و دادگاه در اجرای این ماده مجازات ده سال حبس او را به پنج سال تخفیف دهد، در این حالت محکوم می تواند پس از تحمل یک سوم از پنج سال (یعنی یک سال و هشت ماه) با دارا بودن سایر شرایط از آزادی مشروط استفاده کند. زیرا برخلاف موضوع عفو، دادنامه دوم جایگزین دادنامه اول شده است.

ضمانت اجرای ارتکاب جرم پس از اعطای آزادی مشروط

آزادی مشروط چیست – به موجب ماده 61 قانون مجازات اسلامی: «هرگاه محکوم در مدت آزادی مشروط بدون عذر موجه از دستورهای دادگاه تبعیت نکند برای بار اول یک تا دو سال به مدت آزادی مشروط وی افزوده می شود. در صورت تکرار یا ارتکاب یکی از جرایم عمدی موجب حد، قصاص، دیه یا تعزیر تا درجه هفت، علاوه بر مجازات جرم جدید، مدت باقی مانده محکومیت نیز به اجرا در می آید، در غیر این صورت آزادی او قطعی می شود».

1- منظور از «دستورات» در این ماده، دستورات مندرج در ماده 60 همین قانون است.

2- هرگاه محکوم در مدت آزادی مشروط مرتکب تکرار جرم یا ارتکاب یکی از جرایم عمدی موضوع ماده۶۱ قانون مجازات اسلامی شود، پس از صدور حکم قطعی در مورد جرم جدید، قاضی اجرا مکلف است مراتب را برای اعمال ماده قانونی مذکور به دادگاه صادرکننده حکم آزادی مشروط اعلام کند. بنابراین جرم جدید باید قطعیت یافته باشد تا ماده 61 قابلیت اعمال را داشته باشد.

آزادی مشروط چیست آزادی مشروط چیست