افترا چیست و چه مجازاتی دارد؟ در این مطلب از سایت حقوق گستر به بررسی موضوع جرم افترا پرداخته شده است. به موجب ماده 697 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات مصوب 1375) و همچنین قانون کاهش مجازات حبس تعزیری مصوب 1399: «هرکس به وسیله اوراق چاپی یا خطی یا به وسیله درج در روزنامه و جراید یا نطق در مجامع یا به هر وسیله دیگر به کسی امری را صریحاً نسبت دهد یا آنها را منتشر نماید که مطابق قانون آن امر جرم محسوب می شود و نتواند صحت آن اِسناد را ثابت نماید جز در مواردی که موجب حد است به جزای نقدی درجه شش محکوم خواهد شد.
تبصره – در مواردی که نشر آن امر اشاعه فحشا محسوب گردد هرچند بتواند صحت اِسناد را ثابت نماید مرتکب به مجازات مذکور محکوم خواهد شد».
رکن مادی جرم افترا
افترا چیست – در این رکن این موارد مورد بررسی قرار می گیرد: انتساب جرم به دیگری، وسایل انتساب، صراحت در انتساب، ناتوانی مفتری از اثبات انتساب.
1- رفتار مرتکب
مصداق رکن مادی جرم افترا، یعنی رفتار مرتکب، انتساب جرم به دیگری است. سوال قابل طرح این است که در حال حاضر آیا می توان انتساب مطلق جرایم به اشخاص را افترا محسوب کرد؟ هرچند پاسخ با توجه به تصریح مقنن به واژه جرم در ماده اخیر در ظاهر مثبت است ولی چنین برداشتی با روح قانون مغایرت دارد. فرض کنید کسی به دیگری نسبت ارتکاب یکی از تخلفات رانندگی مانند توقف ممنوع را بدهد، آیا در عمل می توان چنین کسی را مفتری نامید؟ بی گمان پاسخ منفی است.
طرف افترا یا مفتری علیه با توجه به تصریح مقنن به «به کسی» باید مشخص باشد و چنانچه اجمال و یا ابهامی وجود داشته باشد، انتساب جرم افترا به مرتکب با مشکل مواجه خواهد شد. همچنین با توجه به واژه های «اوراق، روزنامه، جراید و مجامع» و نیز جمله «یا آنها را منتشر نماید» تحقق این جرم موکول به اطلاع یافتن تعداد قابل توجهی از مردم از انتساب جرم است تا انتشار مصداق پیدا کند و چنانچه ارتکاب جرم فقط به رف مربوط اعلام شود و هیچ کس دیگری از آن مطلع نگردد و یا به صورت مکتوب برای وی ارسال گردد، تحت عنوان افترا قابل تعقیب نیست. تسری دامنه شمول این جرم به اشخاص حقوقی هم با مشکل مواجه نخواهد بود.
بیشتر بخوانید:
2- وسایل انتساب
این جرم مقید به وسیله است ولی مصادیق آن تمثیلی است. مقنن پس از احصای بعضی از مصادیق مقرر می دارد: «… یا به هر وسیله دیگر…». بنابراین می توان با وسایلی مانند رادیو، تلویزیون، اینترنت و امثال آنها نیز مرتکب جرم افترا شد. همچنین منظور مقنن از بکار بردن واژه ها به صورت جمع «اوراق چاپی یا خطی یا به وسیله درج در روزنامه و جراید و یا نطق در مجامع» تاکید ضمنی بر ضرورت انتشار انتساب بوده است و لذا چنانچه بتوان با یک ورقه چاپی یا خطی به همین نتیجه رسید در تحقق جرم تردیدی باقی نمی ماند مانند اینکه روی دیوار کنار یک بزرگراه به طور مکتوب ارتکاب جرمی به کسی نسبت داده شود یا ورقه ای متضمن انتساب جرمی در معابر عمومی نصب شود. ارتکاب جرم افترا با توجه به توضیح های فوق از طریق سایر وسایل و شیوه های ارتکاب مانند نقاشی، کاریکاتور و امثال آنها نیز امکان پذیر است.
3- صراحت در انتساب
مطابق ماده 697 قانون مذکور لازمه جرم افترا آن است که مرتکب امری را که مطابق قانون جرم محسوب می شود صریحاً به دیگری نسبت دهد. به عبارت دیگر عنوان جرم انتسابی باید به گونه ای باشد که احتمال خلاف در آن و داشتن معانی مختلف منتفی و عنوان انتسابی همان عنوانی باشد که قانون آن را جرم می شناسد.
4- ناتوانی مفتری از اثبات انتساب
شرط دیگری که قانونگذار تحقق افترا را موکول به آن کرده است، ناتوانی مرتکب از اثبات صحت اِسناد است. بنابراین بار اثبات صحت اسناد بر دوش مفتری است و اگر نتواند ارتکاب جرم از ناحیه منتسب الیه را به اثبات برساند مفتری محسوب و با رعایت سایر شرایط مجازات خواهد شد و چنانچه صحت اِسناد را ثابت کند از اتهام جرم افترا مبری است. لازم به ذکر است که صدور حکم قطعی مبنی بر محکومیت یا برائت منتسب الیه حسب مورد می تواند از مصادیق عدم تحقق جرم افترا و برائت نسبت دهنده باشد و یا منتهی به محکومیت او گردد ولی چنانچه پرونده اتهامی منتسب الیه در جریان رسیدگی باشد قرار مجرمیت و یا کیفرخواست و حتی حکم محکومیت بدوی موجبی برای برائت نسبت دهنده از جرم افترا نخواهد بود. در این خصوص قرار منع تعقیبی که قطعیت یافته باشد از ادله قطعی برای محکومیت نسبت دهنده خواهد بود و نیازی به حکم دادگاه نیست.
رکن معنوی جرم افترا
افترا چیست – افترا جرم عمدی است و مصداق غیرعمدی ندارد. مفتری باید یقین به کذب بودن انتساب داشته باشد. بنابراین چنانچه نسبت دهنده در این مورد مشکوک یا مظنون بوده یعنی به ارتکاب جرم از سوی منتسب الیه شک یا ظن داشته باشد و بر این اساس ارتکاب جرم را به او نسبت دهد و فقدان علم او ثابت شود، از اتهام افترا مبری خواهد بود. افزون بر این ضروری است که نسبت دهنده در انتساب قاصد باشد و در مجموع با احراز علم و قصد در انتساب سوء نیت نحقق خواهد بود. افترا از جمله جرایم مطلق است و چون نتیجه در آن شرط نیست، موضوع قصد نتیجه نیز منتفی است. علاوه بر آن انگیزه مرتکب نیز از اجزای تشکیل دهنده عنصر معنوی جرم افترا محسوب نمی شود. بنابراین داشتن قصد هتک حرمت و حیثیت دیگری در افترا شرط نیست.
افترا چیست افترا چیست
