کیفرخواست چیست و چگونه تنظیم می شود؟ در این مطلب از سایت حقوق گستر به بررسی موضوع کیفرخواست و چگونگی صدور آن پرداخته شده است.
کیفرخواست چیست – هرچند که کیفرخواست در قانون تعریف نشده است و لیکن منظور از آن، عبارت است از تقاضای دادستان از دادگاه کیفری برای صدور حکم به مجازات و یا اقدامات تامینی و تربیتی درباره متهمی که دارای مسئولیت کیفری است. کیفرخواست مترادف ادعانامه و تقاضانامه است و هر سه واژه در یک مفهوم به کار می‌رود. قانون اصول محاکمات جزایی(۱۲۹۱)، واژه تقاضانامه را انتخاب کرده بود، اما قانون جدید آیین دادرسی کیفری واژه «کیفرخواست» را ترجیح داده است. دادستان، با پشت سر گذاشتن دو وظیفه مهم خود یعنی آغاز تعقیب و نظارت بر انجام تحقیقات مقدماتی، در این مرحله ظیفه پایانی خود در دادسرا را انجام میدهد و با صدور کیفرخواست، تعقیب متهم را در دادگاه کیفری ادامه میدهد و باتوجه به اینکه تعقیب متهم از وظایف دادستان است، بازپرس، در صدور کیفرخواست نقشی ندارد. مهم‌ترین وظیفه دادستان به عنوان نماینده جامعه، تعقیب متهمان است. نتيجه تعقیب نیز با صدور کیفرخواست به منصه ظهور می‌رسد.
صدور کیفرخواست چه پیامی دارد؟
کیفرخواست چیست – صدور کیفرخواست بیانگر پیام های زیر است:
1- رفتار مرتکب، جرم بوده و کشف شده است؛
2- مرتکب، مورد شناسایی قرار گرفته است؛
3- دلايل له و علیه متهم جمع‌آوری شده است؛
4- موضوع جرم و کلیه دلایل آن به متهم تفهیم شده است؛
5- از متهم بازجویی به عمل آمده است؛
6- به منظور دسترسی به متهم و حضور به موقع وی در موارد لزوم و جلوگیری از فرار یا پنهان شدن یا تبانی با دیگری، قرار تامین کیفری صادر شده است؛
7- بازپرس دلایل موجود را برای تعقیب کیفری متهم کافی تشخیص داده است؛
8- از متهم آخرین دفاع اخذ شده است؛
9- پایان تحقیقات مقدماتی اعلام گردیده است؛
10- قرار جلب به دادرسی صادر شده است؛
11- دادستان با این قرار موافقت نموده است.
12- جرم ارتکابی از جرایم تعزیری درجه ۷ و ۸ نبوده است.
13- جرم ارتکابی از جرایم منافی عفت نبوده است.
14- سن مرتکب جرم، زیر پانزده سال، نبوده است.
و اینک دادستان با رعایت موارد چهاده گانه مذکور، از دادگاه کیفری می‌خواهد تا درباره متهم، حکم به مجازات صادر کند. صدور کیفرخواست نشان میدهد که تحقیقات مقدماتی در دادسرا پایان یافته و پرونده، آماده ارسال به دادگاه است.
محتویات کیفرخواست
طبق ماده ۲۷۹ قانون آیین دادرسی کیفری ۱۳۹۲ در کیفرخواست باید به نکات ذیل تصریح شود:
الف- مشخصات متهم، شامل نام، نام خانوادگی، نام پدر، شهرت، سن، شغل، شماره ملی، شماره شناسنامه، تابعیت، مذهب، محل اقامت و وضعیت تأهل أو؛
ب- آزاد، تحت قرار تامین یا نظارت قضایی بودن متهم و نوع آن و یا بازداشت بودن وی با قید علت و تاریخ شروع بازداشت؛
پ- نوع اتهام، تاریخ و محل وقوع جرم اعم از بخش، دهستان، روستا، شهر، ناحیه، منطقه، خیابان و کوچه؛
ت- ادله انتساب اتهام؛
ث- مستند قانونی اتهام؛
ج- سابقه محکومیت مؤثر کیفری متهم؛
استرداد کیفرخواست و اصلاح آن
در این قسمت به این پرسش، پاسخ داده می‌شود که آیا دادستان میتواند پس از صدور کیفرخواست از تصمیم قبلی خود عدول کند. ماده ۲۸۳ قانون آیین دادرسی کیفری (۱۳۹۲) در پاسخ به این سؤال مقرر می‌دارد: «پس از صدور کیفرخواست و قبل از ارسال به دادگاه، هرگاه شاکی در جرایم قابل گذشت، رضایت قطعی خود را به دادستان اعلام کند، در صورت وجود پرونده در دادسرا، دادستان از کیفرخواست عدول میکند. در این صورت، قرار موقوفی تعقیب توسط بازپرس صادر می‌شود. در جرایم غیر قابل گذشت، هرگاه شاکی رضایت قطعی خود را اعلام کند، دادستان در صورت فراهم بودن شرایط صدور قرار تعلیق تعقیب، میتواند از کیفرخواست عدول و تعقیب را معلق کند و در صورتی که در نتیجه رضایت شاکی نوع مجازات تغییر کند، دادستان از کیفرخواست قبلی عدول و بر این اساس کیفرخواست جدید صادر میکند». البته دادستان نمی‌تواند پس از ارسال پرونده به دادگاه، از اصل اتهام یا ادله آن عدول کند و بر این اساس کیفرخواست را مسترد یا اصلاح نماید، اما میتواند ادله جدید له یا علیه متهم را که کشف یا حادث می‌شود، به دادگاه اعلام کند.
پرسش: آیا دادگاه مکلف به صدور حکم بر مبنای کیفرخواست است یا آنکه میتواند عنوان اتهامی مندرج در کیفرخواست را تغییر دهد؟
پاسخ: رسیدگی دادگاه به پرونده در محدوده کیفرخواست است یعنی چنانچه جرمی در کیفرخواست مطرح نشده باشد، دادگاه حق ورود ندارد ولیکن این امر مانع از تغییر عنوان اتهامی نیست و دادگاه میتواند به تشخیص خود عنوان اتهامی مندرج در کیفرخواست را تغییر دهد. کیفرخواست چیست
انواع کیفرخواست
در قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392 دو نوع کیفرخواست پیش بینی شده است:
1- کیفرخواست کتبی که محتویات آن در ماده 279 این قانون آمده است؛
2- کیفرخواست شفاهی: در ماده 335 این قانون از کیفرخواست شفاهی با عنوان «ادعای شفاهی دادستان در دادگاه» یاد می کند. ماده 86 همین قانون در خصوص کیفرخواست شفاهی مقرر می دارد: «در غیر جرائم موضوع ماده (۳۰۲) این قانون، چنانچه متهم و شاکی حاضر باشند یا متهم حاضر و شاکی وجود نداشته یا گذشت کرده باشد و تحقیقات مقدماتی هم کامل باشد، دادستان میتواند رأساً یا به درخواست بازپرس، با اعزام متهم به دادگاه و در صورت حضور شاکی به همراه او، دعوای کیفری را بلافاصله بدون صدور کیفرخواست به‌صورت شفاهی مطرح کند. در این مورد، دادگاه بدون تأخیر تشکیل جلسه میدهد و به متهم تفهیم میکند که حق دارد برای تعیین وکیل و تدارک دفاع مهلت بخواهد که در صورت درخواست متهم، حداقل سه روز به او مهلت داده می‌شود. تفهیم این موضوع و پاسخ متهم باید در صورت مجلس دادگاه قید شود. هرگاه متهم از این حق استفاده نکند، دادگاه در همان جلسه، رسیدگی و رأی صادر میکند و اگر ضمن رسیدگی انجام تحقیقاتی را لازم بداند، آنها را انجام و یا دستور تکمیل تحقیقات را به دادستان یا ضابطان دادگستری میدهد. أخذ تأمین متناسب از متهم با دادگاه است. شاکی در صورت مطالبه ضرر و زیان میتواند حداکثر ظرف پنج روز دادخواست خود را تقدیم کند و دادگاه میتواند فارغ از امر کیفری به دعوای ضرر و زیان رسیدگی و رأی مقتضی صادر نماید».
