اعاده دادرسی چیست و چگونه انجام می شود؟

اعاده دادرسی چیست و چگونه انجام می شود؟ در این مطلب از سایت حقوق گستر به بررسی اعاده دادرسی در امور حقوقی پرداخته شده است.

به موجب ماده 426 قانون آیین دادرسی مدنی: «نسبت به احکامی که قطعیت یافته ممکن است به جهات ذیل درخواست اعاده دادرسی شود:

1- موضوع حکم، مورد ادعای خواهان نبوده باشد.

2- حکم به میزان بیشتر از خواسته صادرشده باشد.

3- وجود تضاد در مفاد یک حکم که ناشی از استناد به اصول یا به مواد متضاد باشد.

4- حکم صادره با حکم دیگری در خصوص همان دعوی و اصحاب آنکه قبلاً توسط همان دادگاه صادرشده است متضاد باشد بدون آن‌که سبب قانونی موجب این مغایرت باشد.

5- طرف مقابل درخواست‌کننده اعاده دادرسی حیله و تقلبی به‌کاربرده که در حکم دادگاه مؤثر بوده است.

6- حکم دادگاه مستند به اسنادی بوده که پس از صدور حکم، جعلی بودن آن‌ها ثابت ‌شده باشد.

7- پس از صدور حکم، اسناد و مدارکی به دست آید که دلیل حقانیت درخواست‌کننده اعاده دادرسی باشد و ثابت شود اسناد و مدارک یاد شده در جریان دادرسی مکتوم بوده و در اختیار متقاضی نبوده است».

قانونگذار قبل اینکه اعاده دادرسی را تعریف کند در این ماده جهاتی را که به موجب هریک از آنها می توان از حکم درخواست اعاده دادرسی نمود مشخص کرده است. در مورد تعریف اعاده دادرسی می توان گفت تجدید رسیدگی ماهوی به یک دعوا را اعاده دادرسی گویند. برای اعاده دادرسی باید اولا حکم قطعی صادر شده باشد و ثانیاً قانونگذار در موارد خاص آن را اجازه داده باشد. به همین دلیل قانونگذار در ماده 426 جهات اعاده دادرسی را احصا کرده است و اعاده دادرسی در خارج از این موارد فاقد وجاهت قانونی است.

در اعاده دادرسی در امر حقوقی به استناد ماده 432 قانون مذکور دادگاهی که حکم قطعی را صادر نموده صلاحیت رسیدگی به درخواست اعاده دادرسی را دارد که در این مورد باید قائل به تفکیک گردید. یعنی اگر دادگاه بدوی حکم قطعی را صادر نموده باشد همان دادگاه مرجع صالح به تقاضای اعاده دادرسی است که در صورت قبول درخواست به استناد تبصره ذیل ماده 435 همین قانون رسیدگی ماهوی نموده و حکم مقتضی صادر کرده و این حکم تحت شرایط مذکور در مواد 330 و 331 قانون مورد بحث قابل تجدیدنظر می باشد. ولی چنانچه مرجع رسیدگی به درخواست اعاده دادرسی دادگاه تجدیدنظر باشد و به عبارت دیگر دادگاه اخیر حکم قطعی را صادر نموده باشد در صورت قبول درخواست اعاده دادرسی در ماهیت مبادرت به صدور رای می نماید که رای صادره نیز قطعی بوده و به جز در موارد مذکور در ماده 368 قانون آیین دادرسی مدنی غیر قابل فرجام خواهی است. لازم به ذکر است که رای صادره در مرحله اعاده دادرسی در صورتی قطعی است که حضوری صادر شده باشد. بنابراین اگر مطابق ماده 364 قانون مذکور رای دادگاه تجدیدنظر غیابی باشد، قطعی نخواهد بود.

مهلت اعاده دادرسی

اعاده دادرسی چیست – مطابق ماده 427 قانون آیین دادرسی مدنی: «مهلت درخواست اعاده دادرسی برای اشخاص مقیم ایران بیست روز و برای اشخاص مقیم خارج از شکور دو ماه به شرح زیر می باشد:

1- نسبت به آرای حضوری قطعی، از تاریخ ابلاغ.

2- نسبت به آرای غیابی، از تاریخ انقضای مهلت واخواهی و درخواست تجدیدنظر.

تبصره- در مواردی که درخواست کننده اعاده دادرسی عذر موجهی داشته باشد طبق ماده 306 این قانون عمل می شود».

ابتدای مهلت اعاده دادرسی در دو حکم مغایر

مطابق ماده 428 همین قانون: «چنانچه اعاده دادرسی به جهت مغایر بودن دو حکم باشد ابتدای مهلت از تاریخ آخرین ابلاغ هریک از دو حکم است». لازم به ذکر است در صورتی که مفاد دو قرار با یکدیگر در تعارض باشند و یا در صورتی که مفاد یک حکم با یک قرار در تعارض باشند مورد از موارد اعاده دادرسی نخواهد بود و برای اینکه مهلت درخواست اعاده دادرسی از تاریخ آخرین ابلاغ مورد محاسبه قرار گیرد، لزوماً باید تعارض بین دو حکم باشد.

ابتدای مهلت اعاده دادرسی در جعلیت

به موجب ماده 429 قانون مذکور: «در صورتی که جهت اعاده دادرسی جعلی بودن اسناد یا حلیه و تقلب طرف مقابل باشد، ابتدای مهلت اعاده دادرسی، تاریخ ابلاغ حکم نهایی مربوط به اثبات جعل یا حیله و تقلب می باشد».

ابتدای مهلت اعاده دادرسی در اسناد مکتوم

به موجب ماده 430: «هرگاه جهت اعاده دادرسی وجود اسناد و مدارکی باشد که مکتوم بوده ابتدای مهلت از تاریخ وصول اسناد و مدارک یا اطلاع از وجود آن محاسبه می شود. تاریخ یاد شده باید در دادگاهی که به درخواست رسیدگی می کند اثبات گردد».

انواع اعاده دادرسی در امور حقوقی

اعاده دادرسی چیست – به موجب ماده 432 قانون آیین دادرسی مدنی: «اعاده دادرسی بر دو قسم است:

الف- اصلی که عبارتست از اینکه متقاضی اعاده دادرسی به طور مستقل آن را درخواست نماید.

ب- طاری که عبارتست از اینکه در اثنای یک دادرسی حکمی به عنوان دلیل ارائه شود و کسی که حکم یاد شده علیه او ابراز گردیده نسبت به آن درخواست اعاده دادرسی نماید».

مطابق بند (الف) این ماده اگر متقاضی اعاده دادرسی مستقلا آن را درخواست کند این درخواست اعاده دادرسی اصلی است. به عبارت دیگر چنانچه بدون اینکه دعوایی در جریان رسیدگی باشد یکی از طرفین حکم سابق الصدور درخواستی را به عنوان اعاده دادرسی مطرح کند، این درخواست اعاده دادرسی اصلی خواهد بود.

در مقابل اعاده دادرسی اصلی، اعاده دادرسی طاری است که در بند (ب) این ماده تعریف آن بیان شده است. اعاده دادرسی طاری از این جهت در مقابل اعاده دادرسی اصلی تلقی می شود که در ضمن دادرسی مطرح می شود. از لوازم اعاده دادرسی طاری آن است که یک دادرسی در جریان باشد.

به چه مرجعی باید دادخواست اعاده دادرسی را تقدیم نمود؟

اعاده دادرسی چیست – به موجب ماده 433 این قانون: «دادخواست اعاده دادرسی اصلی به دادگاهی تقدیم می شود که صادر کننده همان حکم بوده است و درخواست اعاده دادرسی طاری به دادگاهی تقدیم می گردد که حکم در آنجا به عنوان دلیل ابراز شده است.

تبصره- پس از درخواست اعاده دادرسی طاری باید دادخواست لازم ظرف سه روز به دفتر دادگاه تقدیم گردد».

بنابراین چنانچه حکم مورد درخواست اعاده دادرسی از دادگاه تجدیدنظر صادر شده باشد (اعم از اینکه رای بدوی در دادگاه تجدیدنظر تایید شده باشد و چه فسخ گردیده باشد)، دادخواست اعاده دادرسی باید به آن دادگاه تقدیم شود و چنانچه از دادگاه بدوی صادر شده باشد دادخواست باید به این دادگاه تسلیم گردد.

بر خلاف اعتراض ثالث طاری (در فرض مساوی بودن درجه دادگاه رسیدگی کننده با صادر کننده) قانونگذار در مورد اعاده دادرسی طاری تقدیم دادخواست را لازم دانسته است. همچنین در اعتراض ثالث طاری دادگاه مجاز است به حکم دادگاه هم عرض دیگر رسیدگی و آن را نقض کند. اما در اعاده دادرسی طاری دادگاه چنین اجازه ای ندارد و به موجب ماده 434 قانون مذکور دادگاهی که دادخواست اعاده دادرسی طاری را دریافت می دارد مکلف است آن را به دادگاه صادر کننده حکم ارسال نماید.