دعوای تصرف عدوانی چیست و چگونه اقامه می شود؟

دعوای تصرف عدوانی چیست – ارکان دعوای رفع تصرف عدوانی عبارت است از: اثبات تصرف سابق خواهان – اثبات تصرف فعلی خوانده و غیر قانونی بودن تصرف فعلی. در دعوای تصرف عدوانی به مالکیت رسیدگی نمی شود و فقط به سابقه تصرف شخص خواهان و عدوانی بودن تصرف خوانده رسیدگی می شود. لازم به ذکر است که منشا تصرف سابق خواهان باید مشروع باشد. بنابراین کسی که ملک را غصب کرده است نمی تواند علیه متصرف فعلی، طرح دعوا کند. همچنین باید بیان کرد که در دعوای حقوقی تصرف عدوانی، لزومی به مالکیت رسمی خواهان بر ملک نیست؛ ولی اگر خواهان، سند مالکیت داشته باشد، نیازی به اثبات اینکه قبلا متصرف ملک بوده است، نیست و تصرف سابق وی استصحاب می شود.

توجه داشته باشید که دعوای تصرف عدوانی، ممانعت از حق و مزاحمت را اصطلاحاً دعاوی تصرف می نامند. در دعوای تصرف عدوانی،‌ متصرف به صورت کامل ملک را از تصرف متصرف خارج می کند. در دعوای ممانعت از حق هرچند خوانده بر ملک تسلط پیدا نکرده است؛ ولی مانع استفاده شخص از حق انتفاع و یا حق ارتفاق می شود و در دعوای مزاحمت، خوانده مانع تصرفات متصرف نمی شود؛ بلکه امکان انتفاع کامل وی از ملک را سلب می کند.

دعوای تصرف عدوانی چیست – شایان ذکر است که تفاوت دعوای رفع تصرف عدوانی و خلع ید این است که در دعوای رفع تصرف عدوانی، صرف تصرف کافی است؛ اما در دعوای خلع ید، خواهانِ دعوا باید حتما مالک رسمی ملک باشد. همچنین تفاوت دعاوی رفع تصرف عدوانی و تخلیه ملک این است که در تصرف عدوانی، ملک بدون رضایت متصرف و به صورت غیرقانونی تصرف شده است؛ اما در دعوای تخلیه، ملک به صورت قانونی و با رضایت مالک و یا متصرف سابق در اختیار متصرف فعلی قرار گرفته شده است.

بیشتر بدانید:

دعوای خلع ید چیست

سوال: آیا تصرف عدوانی در ملک مشاع نیز قابل تصور است؟ در پاسخ باید گفت در یک ملک مشاعی که شرکا ملک را در تصرف خود دارند، اگر یک شریک بدون اذن شریک دیگر، اقدام به تصرف کل ملک کند، مورد از مصادیق تصرف عدوانی است.

دادخواست الزام به رفع تصرف عدوانی

ممکن است شخصی در یک برهه زمانی ملکی را در تصرف خود داشته باشد؛ اما شخص دیگری بدون رضایت او و به صورت غیرقانونی ملک را از تصرف وی خارج کند. در چنین حالتی متصرف سابق می تواند اعاده تصرف را بخواهد و دادخواست رفع تصرف عدوانی را مطرح کند.

تصرف عدوانی هم جنبه حقوقی دارد و هم جنبه کیفری. به عبارت دیگر دعوای تصرف عدوانی هم در دادگاه حقوقی قابل طرح است و هم در دادگاه کیفری. با این تفاوت که در دعوای حقوقیِ تصرف عدوانی، صرف تصرف سابق خواهان برای ارائه دادخواست کافی است؛ اما در تصرف عدوانی کیفری، شاکی باید حتما مالک رسمی ملک باشد.

طرفین دعوای تصرف عدوانی و مرجع صالح برای رسیدگی به آن

متصرف سابق، خواهان دعوی و متصرف فعلی، خوانده دعوای تصرف عدوانی است. این دعوا در دادگاه محل وقوع ملک طرح می شود.

نحوه اجرای رای تصرف عدوانی

دعوای تصرف عدوانی به محض صدور رای بدوی، قابلیت اجرایی دارد و تجدیدنظرخواهی از آن اجرای حکم را به تاخیر نمی اندازد. بنابراین پس از صدور حکم مبنی بر رفع تصرف عدوانی، اجرائیه صادر و رای اجرا می شود.

چند نکته

1- شخصی که ملک را به نمایندگی از مالک در تصرف داشته است، مانند کارگر، مباشر و خادم و یا متولی، می تواند به قائم مقامی مالک، اقدام به طرح دعوای رفع تصرف عدوانی کند.

2- اگر شخصی نسبت به اصل مالکیت ملک دعوایی مطرح کرده باشد، نمی تواند به صورت همزمان دعوای رفع تصرف عدوانی نیز مطرح کند.

3- اگر خواهان مالک رسمی ملک باشد و اجرت المثل زمان تصرف خوانده را نیز درخواست کند، دادگاه مکلف است که به موضوع اجرت المثل رسیدگی کند.

4- دعوای رفع تصرف عدوانی صرفاً راجع به ملک و اموال غیرمنقول قابل طرح است.

5- اگر شروع تصرف متصرف فعلی با رضایت و اذن متصرف سابق باشد، ادامه تصرف شخص متصرف از مصادیق تصرف عدوانی نیست.

6- مدت زمان تصرف سابق خواهان باید به اندازه ای باشد که عرفاً متصرف محسوب شود که تشخیص این مدت، بنا بر عرف بر عهده قاضی است.