عملکرد مالی شرکت های سهامی – شرکت های سهامی معمولاً برای مدت نا محدودی تشکیل میشوند و در طول حیات خود دارای دوره های مالی می باشند که در انتهای هر دوره، مجمع عمومی عادی عملکرد شرکت را بررسی مینماید. در صورتی که پس از بررسی حساب های شرکت، سودی وجود داشته باشد؛ مجمع عمومی عادی درخصوص ذخیره کردن یا تقسیم نمودن آن سود بین سهامداران تصمیمگیری مینماید.
تنظیم حساب های شرکت
هيأت مديره شركت بايد پس از پایان سال مالي، لیست دارائي و ديون شركت را در پايان سال و همچنين ترازنامه و حساب عملكرد و حساب سود و زيان شركت را به ضميمه گزارشي درباره فعاليت و وضع عمومي شركت طي سال مالي پیشین تنظيم كند (ماده ۲۳۲ لایحه قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت مصوب 1347) همچنین تعهداتي كه شركت آنها را تضمين كرده است مانند ضمانت اسناد تجاری بايد با قيد مبلغ در ذيل ترازنامه آورده شود (ماده۲۳۵ ل.ق). اسناد مالی مذكور بايد حداقل بيست روز قبل از تاريخ تشکیل مجمع عمومي عادي سالانه در اختيار بازرسان گذاشته شود (ماده ۲۳۲ ل.ق). در تنظيم حساب عملكرد و حساب سود و زيان و ترازنامه، شركت بايد از همان شكل و روش ارزيابيِ سال مالي قبل از آن استفاده نماید اما درصورتي كه تغيير در شكل و روش ارزيابي سال قبل لازم باشد، اسناد مذكور باید به هر دو شكل و هر دو روش، ارزيابي و تنظيم گردد تا مجمع عمومي با ملاحظه آنها و با توجه به گزارش هيأت مديره و بازرسان نسبت به تغييرات پيشنهادي تصميم بگيرد (ماده۲۳۳ ل.ق). قانون برای تنظیم نادرست و همراه با سؤنیت ترازنامه مجازات معین ننموده و اگر این عمل مدیران، جرم باشد؛ مدیران مورد پیگرد قرار می گیرند.
ترازنامه چیست؟
ترازنامه شرکت عبارت است از صورت حسابی که وضع مالی شرکت را در تاریخی معین نشان میدهد. این صورتحساب میزان دارایی و بدهی و حقوق مالی صاحبان سهام شرکت را نشان میدهد. در ترازنامه بايد استهلاك اموال و اندوخته هاي لازم درنظر گرفته شود حتی اگر پس از محاسبه استهلاك و اندوخته ها، سود قابل تقسيم برای سهامداران باقي نماند يا به میزان اندکی باقی بماند. منظور از اندوخته وجوهی است که شرکت باید آنها را برای استفاده در مواقع خاصی مانند پرداخت زیان شرکت و حوادث پیش بینی نشده، ذخیره بنماید.
بیشتر بخوانید:
مندرجات ترازنامه
ترازنامه دارای دو ستون دارایی و بدهی است که در زیر مورد بررسی قرار میگیرد.
ستون دارایی معمولاً دربردارنده موارد زیر است:
۱- بخشی از سرمایه شرکت که سهامداران هنوز پرداخت نکردهاند.
۲- وجوهی که شرکت در صندوق و حساب های جاری خود در بانک ها دارد.
۳- هزینه های تأسیس شرکت مانند حق الثبت و تمبر سهام و هزینه های افزایش سرمایه
۴- دارایی ثابت که عبارت است از اموالی که برای بهره برداری شرکت لازم است و برای مدت زیادی قابل استفاده است مانند زمین، ماشین آلات، سرقفلی و غیره.
۵- اموال مربوط به بهره برداری مانند مواد اولیه و مواد ساخته شده.
ستون بدهی معمولاً شامل موارد زیر است:
۱- سرمایه شرکت که همان مبلغ اسمی کلیه سهام شرکت میباشد.
۲- ذخایر شرکت مانند اندوخته قانونی و اختیاری
۳- مبالغی که از سود سال قبل به حساب سود سال بعد برده شده است.
۴- دیون شرکت
۵- استهلاکات چیزی که به عنوان استهلاکات باید لحاظ شود، پایین آمدن ارزش دارایی ثابت است. پایین آمدن ارزش دارایی ثابت ممکن است در نتیجه استعمال یا تغییرات فنی و دلایل دیگری باشد (ماده۲۳۴ ل.ق).
۶- سایر هزینه ها و مصارف
ترازنامه شرکت به حساب سود و زیان ضمیمه میشود. حساب سود و زیان دارای دو ستون بستانکار و بدهکار است. درآمدهای شرکت در قسمت بستانکار و هزینه های شرکت در قسمت بدهکار قرار داده میشود. چنانچه جمع مبلغ قسمت بدهکار بیشتر باشد شرکت زیان داده و اگر مبلغ قسمت بستانکار بیشتر باشد نشان دهنده سود شرکت است.
اطلاع سهامداران
هر صاحب سهم ميتواند از پانزده روز قبل از انعقاد مجمع عمومي در مركز شركت بصورت حساب ها مراجعه كرده و از ترازنامه و حساب سود و زيان و گزارش عمليات مديران و گزارش بازرسان رونوشت بگيرد (ماده ۱۳۹ ل.ق). گزارشي درباره فعاليت و وضع عمومي شركت متضمن اطلاعاتی مانند فعالیت سال مالی شرکت، سود و زیان سال مالی، مشکلات احتمالی شرکت، لزوم یا عدم لزوم توسعه فعالیت شرکت در آینده میباشد.
تصویب حساب ها
مجمع عمومی نیز پس از شنیدن گزارش مدیران و بازرسان شرکت درخصوص تصویب حساب ها تصمیم میگیرد. باید توجه داشت که بدون قرائت گزارش بازرس يا بازرسان شركت در مجمع عمومي تصميم گیری نسبت به ترازنامه و حساب سود و زيان سال مالي معتبر نخواهد بود (ماده۸۹ ل.ق). رییس و اعضای هیأت مدیره شرکت سهامی باید حداکثر تا شش ماه پس از پایان هر سال مالی مجمع عمومی عادی صاحبان سهام را دعوت نماید والا به حبس از دو تا شش ماه یا به جزای نقدی از بیست هزار تا دویست هزار ریال یا به هر دو مجازات محکوم خواهد شد (ماده۲۵۴ ل.ق).
تخصیص سود
مجمع عمومی پس از تصویب حساب های شرکت و درصورت وجود سود، نسبت به تخصیص سود به سهامداران میپردازد.
وجود سود قابل تقسیم
سود قابل تقسيم عبارتست از سود خالص سال مالي شركت منهاي زيان هاي سال هاي مالي قبل و اندوخته قانوني و ساير اندوخته هاي اختياري به علاوه سود قابل تقسيم سال هاي قبل كه تقسيم نشده است (ماده ۲۳۹ ل.ق). سود خالص شركت در هر سال مالي عبارت است از درآمد حاصل در همان سال مالي منهاي كليه هزينه ها و استهلاكات و ذخيره ها (ماده ۲۳۷ ل.ق). بنابراین چنانچه درآمد شرکت بیش از هزینه ها و استهلاک ها باشد، شرکت دارای سود خالص است و درصورتی که درآمد کمتر از هزینه ها و استهلاکات باشد، شرکت زیان نموده است.
اندوخته ها قانونی و اختیاری شرکت
اندوخته قانونی عبارت است از سود خالص شركت پس از وضع زيان هاي وارده در سال هاي قبل که بايد معادل يك بيستم آن به عنوان اندوخته قانوني کنار گذاشته شود (ماده ۲۳۸ ل.ق). همين كه اندوخته قانونی به يك دهم سرمايه شركت رسيد کنار گذاشتن آن اختياري است و درصورتي كه سرمايه شركت افزايش بيابد كسر يك بيستم مذكور ادامه خواهد يافت تا وقتي كه اندوخته قانوني به يك دهم سرمايه برسد (ماده۱۴۰ ل.ق). برای اندوخته قانونی موارد مصرف خاصی پیش بینی نشده است و شرکت میتواند از این اندوخته برای فعالیت های مختلف استفاده نماید. در هر صورت اندوخته قانونی بدهی شرکت به صاحبان سهم است. هدف از وجود اندوخته قانونی، افزایش تضمین پرداخت طلب طلبکاران شرکت است. به همین دلیل اگر تصمیم مجمع عمومی در خصوص تقسیم سود میان سهامداران متضمن کسر اندوخته قانونی باشد، باطل است (ماده ۲۳۸ ل.ق).
اندوخته اختیاری اندوخته ای است که شرکت اختیار دارد در صورت تصمیم مجمع عمومی مبنی بر عدم تقسیم سود میان سهامداران آن را کنار بگذارد. باید توجه داشت که تقسيم سود بين صاحبان سهام فقط پس از تصويب مجمع عمومي جایز خواهد بود و در صورت وجود منافع، تقسيم ده در صد از سود ويژه سالانه (سود خالص) بين صاحبان سهام الزامي است (ماده ۹۰ ل.ق). بنابراین مجمع عمومی نمی تواند پس از کنار گذاشتن اندوخته قانونی از سود خالص، تصمیم بگیرد که مابقی آن را به عنوان اندوخته اختیاری کنار بگذارد. بلکه باید اندوخته اختیاری را به گونه ای قرار دهد که بتوان ده درصد از سود خالص را بین سهامداران تقسیم نمود. عملکرد مالی شرکت های سهامی
چگونگی تقسیم سود قابل تقسیم
مجمع عمومي پس از تصويب حساب هاي سال مالي و احراز اينكه سود قابل تقسيم وجود دارد مبلغي از آن را كه بايد بين صاحبان تقسيم شود تعيين خواهد نمود. علاوه براين مجمع عمومي ميتواند تصميم بگيرد كه مبالغي از اندوخته هایي كه شركت در اختيار دارد (اندوخته اختیاری) بين صاحبان سهام تقسيم شود در اين صورت در تصميم مجمع عمومي بايد صريحاً قيد شود كه مبالغ مورد نظر از كدام يك از اندوخته ها بايد برداشت و تقسيم گردد. هر سودي كه بدون رعايت مقررات اين قانون تقسيم شود منافع موهوم تلقي خواهد شد. نحوه پرداخت سود قابل تقسيم توسط مجمع عمومي تعيين ميشود و اگر مجمع عمومي در خصوص نحوه پرداخت تصميمي نگرفته باشد هيأت مديره نحوه پرداخت را تعيين خواهد نمود ولي در هر حال پرداخت سود به صاحبان سهام بايد ظرف هشت ماه پس از تصميم مجمع عمومي راجع به تقسيم سود انجام پذيرد (ماده ۲۴۰ ل.ق). تمدید این مهلت حتی با اجازه دادگاه نیز مجاز نمی باشد. سود قابل تقسیم ممکن است به صورت نقدی به سهامداران پرداخت گردد. همچنین ممکن است ارزش سود به صورت سهام جدید به آنها داده شود.
عدم وجود سود قابل تقسیم
در صورتی که حساب های شرکت نشان دهنده وجود سود قابل تقسیم نباشد، پرداخت هیچ وجهی به صاحبان سهام امکان پذیر نمی باشد و چنانچه وجهی پرداخت شده باشد، پرداخت سود موهوم محسوب میشود. همچنین در صورتی که شرکت زیان کرده باشد، این زیان در دفتر شرکت قید میگردد تا در دوره مالی بعدی در هنگام تقسیم سود محاسبه شود. به علاوه میتوان برای جبران زیان از اندوخته ها محاسبه نمود. عملکرد مالی شرکت های سهامی
تقسیم سود شرکت های سهامی در بورس
برابر ماده ۴ آیین نامه انضباطی شرکت های پذیرفته شده در بورس مصوب 1376: «شرکت موظف است حداکثر ظرف مدت یک ماه پس از تاریخ تشکیل مجمع عمومی عادی سالانه و اتخاذ تصمیم درمورد تقسیم سود، برنامه زمان بندی پرداخت سود را به سازمان کارگزاران اعلام نماید و سود تخصیصی به صاحبان سهام را طبق برنامه اعلام شده و حداکثر در مدت قانونی، طبق مفاد ماده ۲۴۰ قانون تجارت و با استفاده از خدمات شبکه بانکی، در اختیار سهامداران قرار دهد». عملکرد مالی شرکت های سهامی
