ظهرنويسی برای انتقال برات – قانون تجارت ایران بدون آنکه ظهرنویسی را تعریف کند، در ماده 245 امکان انتقال برات از طریق ظهرنویسی را مقرر کرده است. لازم به ذکر است که ظهرنویسی برات فقط برای انتقال مالکیت آن به عمل نمی آید بلکه در عمل گاه از آن برای دادن وکالت به کسی برای وصول وجه برات و گاه نیز برای وثیقه گذاشتن برات استفاده می شود. همچنین انتقال برات از طریق ظهرنویسی منوط به عدم شرط مخالفت در برات است. هرگاه برات متضمن شرط خلاف باشد، فقط با رعایت مقررات قانون مدنی قابل انتقال خواهد بود. با این حال در تعریف ظهرنویسی می توان گفت: «ظهرنویسی، وسیله انتقال برات است که از طریق امضا و تسلیم ورقه برات به شخصی که منتقل الیه یا دارنده جدید خوانده می شود صورت می گیرد». چون عبارتی که انتقال برات را می رساند در ظَهر (پشت) ورقه برات قید می شود، این عمل حقوقی ظهرنویسی نام گرفته است.
بیشتر بخوانید:
ظهرنویسی معمولا برای انتقال برات صورت می گیرد و استفاده از آن در مواردی که دارنده، برات را تنزیل می کند بسیار شایع است. برای آنکه منتقل الیه بتواند از مزایای چنین انتقالی استفاده کند، ظهرنویسی از نظر شکلی و ماهوی باید با مقررات قانون تجارت ایران منطبق باشد.
شرایط شکلی ظهرنویسی
به موجب ماده 246 قانون تجارت: «ظهرنویسی باید به امضای ظهرنویس برسد. ممکن است در ظهرنویسی تاریخ و اسم کسی که برات به او انتقال داده می شود، قید گردد». قید چند نکته لازم است.
1- ظهرنویسی فقط با امضای ظهرنویس معتبر است و مهر او موجب انتقال برات نیست.
2- ظهرنویسی یک عمل حقوقی است که به وسیله دارنده انجام می شود، چه در روی برات باشد و چه در ظهر آن.
3- برات را می توان به نام شخص معین و یا به صورت سفید امضا و یا حامل ظهرنویسی کرد. توجه شود که خود برات را نمی توان در وجه حامل صادر کرد ولی ظهرنویسی آن به صورت حامل صحیح است.
4- ماده 246 قانون مذکور قید تاریخ ظهرنویسی را ضروری ندانسته است. با این حال به موجب ماده 248 همان قانون: «هرگاه ظهرنویس در ظهرنویسی تاریخ مقدمی قید کند، مزوّر شناخته می شود».
شرایط ماهوی ظهرنویسی
از نظر اهلیت و سایر شرایط صحت، ظهرنویسی تفاوتی با صدور برات ندارد. بنابراین آنچه در مورد صدور برات گفته شد، در ظهرنویسی نیز صادق است. اگرچه ظهرنویسی جزئی از برات و یا ظهرنویسی مشروط در عرف تجارت معمول نیست، با توجه به عدم منع قانونگذار این عمل مجاز است.
آثار ظهرنویسی
ظهرنویسی علی الاصول حاکی از انتقال برات است؛ اما اگرچه ظهرنویسی حقوق ناشی از برات را به منتقل الیه انتقال می دهد، دارای آثار انتقال طلب مدنی نیست. در نتیجه مسئولیت انتقال دهنده در مقابل منتقل الیه باقی می ماند و متعهد برات نمی تواند در مقابل دارنده، به ایراداتی متوسط شود که مطابق قواعد مدنی راجع به انتقال طلب، در مقابل متعهدله برای متعهد مقرر شده است. لازم به ذکر است که هرگاه تعهد براتی متضمن تضمینی برای دارنده برات باشد، پس از ظهرنویسی، دارنده برات حق استفاده از تضمین مزبور را خواهد داشت. تضمین برات، ناشی از خود برات است و اطلاق ماده 245 قانون تجارت حکم می کند که این تضمین نیز با انتقال برات به منتقل الیه انتقال یابد. ظهرنويسی برای انتقال برات
