قبولی برات چیست و چگونه انجام می شود؟ قانون تجارت ایران برات را تعریف نکرده است ولی در تعریف آن می‌توان چنین گفت: «برات نوشته‌ای است که به‌موجب آن شخصی به دیگری دستور می‌دهد در وعده‌ای معین یا قابل تعیین مبلغی را به شخص ثالث یا به حواله کرد او پرداخت کند. دستور دهنده را (براتکش، صادرکننده یا برات دهنده) می‌نامند و به شخصی که دستور را دریافت می‌کند، (براتگیر و یا محال علیه) می‌گویند و شخص ثالث نیز (دارنده برات) نامیده می‌شود». بنابراین برای کامل شدن برات حداقل سه نفر باید در آن شرکت کنند.
قبول برات
قبول برات عبارت است از تعهد براتگیر به اینکه وجه برات را در سر وعده بپردازد. قبول برات باید با امضا یا مهر براتگیر تحقق پیدا کند. برای این منظور برات باید به براتگیر ارائه شود. ارائه برات به براتگیر برای روشن کردن این نکته است که آیا براتگیر حاضر به قبول برات هست یا خیر. این نکته به این معنی نیست که برات تا قبل از قبولی قابل انتقال نیست؛ چه قبل از قبولی نیز ممکن است برات ظهرنویسی شود و یا کسی پرداخت آن را ضمانت کند. تمام اشخاصی که امضای آنها در برات وجود دارد، متعهد به پرداخت آن در سر وعده اند؛ حتی اگر امضای آنها قبل از آنکه برات به قبولی براتگیر برسد، در برات قید شده باشد.
بیشتر بخوانید:
قبول برات به دارنده اطمینان بیشتری می دهد که برات در سر وعده پرداخت خواهد شد؛ زیرا به محض امضا یا مهر برات توسط براتگیر فرض بر این است که او محل برات را دریافت کرده است و در هر حال حق عنوان کردن این نکته را که محل برات به او نرسیده است ندارد و باید وجه برات را به دارنده پرداخت کند؛زیرا پس از قبولی برات، قبول کننده بدهکار اصلی برات تلقی می شود. ارائه برات علی الاصول در محل اقامت براتگیر و تا لحظه قبل از رسیدن موعد برات امکان پذیر است. به موجب ماده 235 قانون تجارت: «برات باید به محض ارائه یا منتهی در ظرف 24 ساعت از تاریخ ارائه، قبول یا نکول شود».
شرایط ارائه برات برای قبولی
قانون تجارت ایران، دارنده برات را مختار گذاشته است که برات را به قبولی براتگیر برساند یا نرساند. زمان قبولی برات نیز همانطور که گفته شده تا سر رسید برات است. این امر چند استثنا به شرح زیر دارد:
1- ممکن است برات کش در برات قید کند که برات بعد از مدت معینی برای قبولی ارائه شود. در چنین صورتی دارنده برات نباید قبل از موعدی که برای ارائه در برات قید شده است، برات را برای قبولی به براتگیر ارائه کند.
2- در صورتی که برات به رویت باشد به ارائه برات برای قبولی نیاز نیست؛ زیرا در این فرض برات باید به محض ارائه پرداخت گردد.
3- در مورد برات به رویت یا به وعده از رویت، اعم از اینکه برات در ایران صادر شده باشد یا در خارج، دارنده برات باید قبولی آن را در ظرف یک سال از تاریخ برات مطالبه کند، و الا حق رجوع به ظهرنویس ها و نیز به برات دهنده ای که وجه برات را به محال علیه رسانیده است نخواهد داشت (ماده 274 قانون تجارت). همچنین مراجعه شود به مواد 275 و 276 همین قانون.
4- در حقوق ایران پذیرش اجباری برات موردی ندارد. بنابراین اگر براتگیر برات را قبول نکند، مسئول نخواهد بود؛ نه در مقابل دارنده برات و نه در برابر براتکش، حتی اگر براتگیر به او بدهکار باشد.
شکل قبولی
به موجب ماده 228 قانون تجارت: «قبولی برات در خود برات با قید تاریخ، نوشته شده، امضا یا مهر می شود. در صورتی که برات به وعده از رویت باشد، تاریخ قبولی با تمام حروف نوشته خواهد شد. اگر قبولی بدون تاریخ نوشته شد، تاریخ برات تاریخ رویت محسوب می شود».
باید بیان شود که قبولی برات باید در خود برات نوشته شود. بنابراین قبولی در خارج از ورقه برات، و به موجب ورقه جداگانه، قبولی محسوب نمی شود و برای قبول کننده تعهد برواتی ایجاد نمی کند. چنین تعهدی، تعهد مدنی است. همچنین هرگاه براتگیر قبولی را در ظَهر ورقه قید کرده باشد، باید آن را در حکم ظهرنویسی تلقی کرد مگر آنکه عبارت ظهر ورقه صراحت در قبولی داشته باشد.
به موجب ماده 233 قانون تجارت: «اگر قبولی مشروط به شرط نوشته شد، برات نکول شده محسوب می شود؛ ولی مع هذا قبول کننده به شرط در حدود شرطی که نوشته، مسئول پرداخت وجه برات است».
با وجود این قبول جزئی برات، نکول محسوب نمی شود. این نکته در ماده 229 قانون مذکور چنین بیان شده است: «هر عبارتی که محال علیه در برات نوشته امضا یا مهر کند، قبولی محسوب است؛ مگر اینکه صریحاً عبارت مشعر بر عدم قبولی باشد. اگر عبارت فقط مشعر بر عدم قبول یک جزء از برات باشد، بقیه وجه برات قبول شده محسوب است. در صورتی که محال علیه بدون تحریر هیچ عبارتی برات را امضا یا مهر نماید، برات قبول شده محسوب می شود». به موجب ماده 231 این قانون: «قبول کننده حق نکول ندارد». بنابراین چه قبل از تسلیم برات و چه بعد از آن، براتگیری که برات را امضا کرده است نمی تواند از امضای خود عدول کند. به همین دلیل حتی خط زدن قبولی نیز قبول برات و تعهد براتگیر را مخدوش نمی کند. لازم به ذکر است که براتگیر حق ایراد در مقابل دارنده برات را ندارد. منظور از این عبارت این است که رابطه میان براتگیر و براتکش هیچ ارتباطی به دارنده برات ندارد. بنابراین براتگیر نمی تواند برای عدم پرداخت وجه برات در سر وعده به عدم وجود محل استناد کند. همچنین براتگیر در برابر دارنده برات نمی تواند مدعی بطلان معامله اصلی میان خودش و براتکش شود و به این دلیل از پرداخت برات خودداری کند. قبولی برات چیست قبولی برات چیست
