شرکت نسبی چیست و چگونه تشکیل می شود؟ به موجب ماده 183 قانون تجارت: «شرکت نسبی شرکتی است که برای امور تجارتی در تحت اسم مخصوصی بین دو یا چند نفر تشکیل می شود و مسئولیت هریک از شرکا به نسبت سرمایه ای است که در شرکت گذاشته». بنابراین برای تشکیل شرکت نسبی باید حداقل دو نفر وجود داشته بود. نحوۀ تأسیس، طرز كار و انحلال شركت نسبی، همانند شركت تضامنی است و تنها وجه افتراق این دو شركت در میزان مسئولیت مدنی شركاء بعد از انحلال شركت در مقابل طلبكاران می‌باشد.
کسانی که یک شرکت نسبی را تشکیل می دهند باید در اسم آن حتماً عبارت «شرکت نسبی» را قید کنند والا طلبکاران شرکت حق دارند شرکا را شریک تضامنی تلقی کنند. در همین خصوص ماده 184 همین قانون بیان می دارد: «در اسم شرکت نسبی عبارت (شرکت نسبی) و لااقل اسم یک نفر از شرکا باید ذکر شود – در صورتی که اسم شرکت مشتمل بر اسامی تمام شرکا نباشد بعد از اسم شریک یا شرکایی که ذکر شده عبارتی از قبیل (و شرکا) و (برادران) ضروری است.
شرکت نسبی وقتی تشکیل می شود که تمام سرمایه نقدی تادیه و سهم الشرکه غیرنقدی نیز تقویم و تسلیم شده باشد (ماده 185 و 118 قانون تجارت). همچنین در صورتی که سهم الشرکه یک یا چند نفر غیرنقدی باشد باید سهم الشرکه مزبور قبلا به تراضی تمام شرکا تقویم شود (ماده 122 قانون مذکور). قابل ذکر است که در شرکت نسبی هیچ یک از شرکا نمی تواند سهم خود را به دیگری منتقل کند مگر به رضایت تمام شرکا (ماده 123 قانون مذکور). توافق بر خلاف این مقرر نیز نافذ نمی باشد.
بیشتر بخوانید:
تقسیم سود و ضرر در شرکت نسبی
در این شرکت منافع به نسبت سهم الشرکه بین شرکا تقسیم می شود مگر آنکه شرکت نامه غیر از این ترتیب را مقرر داشته باشد (ماده 185 و 119 همین قانون). بنابراین در شرکت نسبی شرکا می توانند بعضاً بیش از میزان سهم الشرکه خود بدون آنکه الزاماً کار مشخصی انجام داده باشند سود بیشتری دریافت کنند. البته شرکا نمی توانند تا آنجا پیش بروند که تمامی سود شرکت را فقط به یکی از شرکا بدهند؛ زیرا این امر خلاف مقتضای ذات عقد شرکت است. لازم به ذکر است که در شرکت نسبی تحمیل ضرر به نسبتی بیشتر از سهم الشرکه به یکی از شرکا میسر نیست. همچنین شرطی که به موجب آن توافق شود که در صورت ضرر شرکت یک یا چند نفر شریک کلا از تحمل ضرر معاف باشند به دلیل مباینت با ذات عقد شرکت بلااثر است.
اداره شرکت نسبی
شرکت نسبی چیست – در شرکت نسبتی همانند شرکت تضامنی، شرکا باید لااقل یک نفر از میان خود یا از خارج به سمت مدیری معین نمایند (ماده 185 و 120 قانون تجارت). البته عدم اجرای این مورد با ضمانت اجرای مشخصی مواجه نمی باشد؛ زیرا تشکیل شرکت بر خلاف آنچه در مورد شرکت های سهامی صادق است منوط به نصب مدیر نیست. بنابراین در شرکتی که مدیر برای آن انتخاب نشده است، هر شریکی که معامله ای برای شرکت می کند در حکم معامله فضولی است و بنابراین فقط اگر شرکتی که معامله به نام او انجام می شود معامله را تنفیذ کند به موجب ماده 247 قانون مدنی صحیح و نافذ خواهد بود.
مسئولیت شرکای شرکت نسبی
به موجب ماده 186 قانون تجارت: «اگر دارایی شرکت نسبی برای تادیه تمام قروض شرکت کافی نباشد هریک از شرکا به نسبت سرمایه ای که در شرکت داشته مسئول تادیه قروض شرکت است». همچنین در خصوص ترتیب مطالبه دیون شرکت نسبی ماده 187 مقرر می دارد: «مادام که شرکت نسبی منحل نشده مطالبه قروض آن باید از خود شرکت به عمل آید. فقط پس از انحلال طلبکاران می توانند با رعایت ماده فوق به فرد فرد شرکا مراجعه کنند». شرکت نسبی چیست
انحلال شرکت نسبی
شرکت نسبی در موارد ذیل منحل می شود:
1- وقتی که شرکت مقصودی را که برای آن تشکیل شده بود انجام داده یا انجام آن غیر ممکن شده باشد.
2- وقتی که شرکت برای مدت معینی تشکیل و مدت منقضی شده باشد.
3- در صورتی که شرکت ورشکسته شود.
4- در صورت تراضی تمام شرکا.
5- در صورتی که یکی از شرکا به دلایلی انحلال شرکت را از دادگاه تقاضا نماید و دادگاه آن دلایل را موجه دانسته و حکم به انحلال بدهد.
6- در صورت فسخ یکی از شرکا مطابق ماده 137 قانون تجارت.
7- در صورت ورشکستگی یکی از شرکا مطابق ماده 138 قانون تجارت.
8- در صورت فوت یا محجوریت یکی از شرکا مطابق مواد 139 و 140 قانون تجارت.
