مساقات چیست و چه شرایطی دارد؟ در این مطلب از سایت حقوق گستر به بررسی موضوع مساقات پرداخته شده است. مساقات به معنی آب دادن و سیر آب کردن است . ماده ۵۴۳ ق . م. می گوید ((مساقات معامله ای است که بین صاحب درخت و امثال آن با عامل در مقابل حصه مشاع معین از ثمره واقع می شود و ثمره اعم است از میوه و برگ و گل و غیره آن)). تفاوت مزارعه با مساقات در این است که در مزارعه زمین برای زراعت در اختیار عامل گذاشته می شود ولی در مساقات درختان مثمر جهت مراقبت و آبیاری و برداشت ثمره به عامل داده می شود.
مساقات یکی از عقود لازم است که بین مالک درخت و عامل منعقد می گردد، عامل در مقابل سهمی که از ثمره درختان دارد انجام عملیاتی از آبیاری و سم پاشی و هرس و پیوند زنی و نظایر آن را در مدت معین به عهده می گیرد . عقد لازم مساقات مثل مزارعه منحل نمی شود مگر به سبب اقاله یا فسخ به علت قانونی بنابراین به فوت هر کدام از مالک و عامل ورثه قائم مقام موروث خواهد بود، اما اگر مساقات مقید به مباشرت عامل باشد ، به فوت او عقد باطل می گردد.
بیشتر بخوانید:
شرایط عقد مساقات
ماده ۵۴۵ ق.م. تصریح نموده ((مقررات راجع به مزارعه که در مبحث قبل ذکر شده است در مورد عقد مساقات نیز مرعی خواهد بود مگر اینکه عامل نمی تواند بدون اجازه مالک معامله را به دیگری واگذار یا با دیگری شرکت نماید)). موضوع عقد مساقات درختان مثمر است، مدت باید معین باشد، عامل عهده دار عملیاتی در ارتباط با درختان می باشد ، سهم عامل باید به طور مشاع از ثمره درختان معین گردد.
فسخ یا بطلان عقد مساقات
ماده 544 قانون مدنی در ارتباط با فسخ یا بطلان می گوید ((در هر مورد که مساقات باطل باشد یا فسخ شود تمام ثمره مال مالک است و عامل مستحق اجرت المثل خواهد بود)).
در عقد مساقات درختان مثمر موضوع اند
در عقد مساقات درختان غیر مثمر مثل زبان گنجشک، اقاقیا، چنار و بید و نظایر آن را نمی توان به عامل سپرد تا مراقبت نماید. درختان موضوع عقد، باید مثمر باشند، مثل درخت نخل، درخت انار، درخت سیب و گلابی و درختان مرکبات که هرکدام از این درخت ها چندین سال عمر می نمایند، بوته هایی که دارای ریشه مستحکم هستند مثل مو و تمشک می توانند مورد مساقات قرارگیرند، همچنین درختان گل مثل گل سرخ که برای گلاب و عطر بکار می روند در همین ردیف قراردارند. اما بوته هایی که طبیعتا اقتضای بقای بیش از یکسال ندارند مثل هندوانه و خربزه و خیار نمی توانند مورد مساقات قرارگیرند. برای عقد مساقات لازم نیست طرف عقد مساقات مالک اصل درخت ها باشد، بلکه کافی است که مالک منافع آنها باشد.
مدت معین در عقد مساقات
مساقات عقد لازم است و باید مدت داشته باشد. مدتی که در عقد مساقات معین می گردد ، باید به ماه و سال باشد و طوری تعیین گردد که ثمره آنها بدست آید بنابراین درختانی که در پائیز محصول می دهد، نمی تواند در زمستان زمان آن باشد، مساقات از عقود معاوضی است.
لزوم اعمال عامل
در عقد مساقات باید وظایف و عملیات عامل مشخص و ذکر گردد ، اعمالی که هرسال تکرار می شود به عهده عامل است و اعمالی که هرسال تکرار نمی گردد ، مگر با پیش آمد حوادث به عهده مالک می باشد، لایروبی قنات برای آبیاری ، ساختن دیوار باغ و غیره از جمله اموری است که به عهده مالک است. درخت هایی مثل بادام و گردو و فندق که هیچگونه عملیاتی را لازم ندارند نمی توان به مساقات واگذار نمود. در عقد مساقات در واقع عامل، باغبان محسوب می شود .
سهم مشاعی عامل از ثمره درختان
عامل باید در ثمره درختان سهیم گردد، مالک در عقد مساقات نمی تواند تمام محصول را خود برداشت کند و اجرت به عامل بدهد چنین اقدامی خروج از عقد مساقات است.
