اعتراض در برات چیست و چگونه انجام می شود؟ قانون تجارت ایران برات را تعریف نکرده است ولی در تعریف آن می‌توان چنین گفت: «برات نوشته‌ای است که به موجب آن شخصی به دیگری دستور می‌دهد در وعده‌ای معین یا قابل تعیین مبلغی را به شخص ثالث یا به حواله کرد او پرداخت کند. دستور دهنده را (براتکش، صادرکننده یا برات دهنده) می‌نامند و به شخصی که دستور را دریافت می‌کند، (براتگیر و یا محال علیه) می‌گویند و شخص ثالث نیز (دارنده برات) نامیده می‌شود». بنابراین برای کامل شدن برات حداقل سه نفر باید در آن شرکت کنند.
دارنده موظف است در تاریخی که در برات معین شده است (سررسید) به براتگیر مراجعه نماید و وجه برات را از او مطالبه کند و براتگیر در صورتی که قبلا پرداخت وجه برات را قبول کرده باشد، این مبلغ را به دارنده پرداخت خواهد کرد. اما چنان چه هنگام ارائه برات، براتگیر آن را قبول نکند یا اصطلاحاً برات را نکول کند و یا اینکه از قبول یا نکول برات امتناع ورزد، دارنده موظف است نسبت به این عمل براتگیر، اقدام به اعتراض نماید. همچنین است در موردی که براتگیر از پرداخت وجه برات به دارنده امتناع نماید. به موجب ماده ۲۳۶ قانون تجارت، نکول برات باید به موجب تصدیق‌نامه‌ای که رسماً تنظیم می‌شود محقق گردد و تصدیق‌نامه مزبور، موسوم است به اعتراض (پروتست) نکول. همچنین به موجب ماده ۲۹۳ ق.ت اعتراض در موارد ذیل به عمل می‌آید:
۱- در مورد نکول ۲- در مور امتناع از قبول یا نکول ۳- در مورد عدم تأدیه‌ی وجه برات.
بیشتر بخوانید:
بنابراین با توجه به موارد فوق می‌توان گفت: «اعتراض در برات، اثبات امتناع براتگیر از قبول یا پرداخت وجه برات در سررسید، به وسیله یک مقام رسمی و به درخواست دارنده برات می‌باشد». با صدور برات از طرف براتکش، چنین تعبیر می‌شود که براتکش محل برات را نزد براتگیر تأمین کرده است و براتگیر، وجه برات را در سر وعده پرداخت خواهد کرد. اعتراض وسیله‌ای است که رسماً عکس این مسأله را ثابت می‌کند. با تنظیم اعتراضنامه ثابت می‌شود که دارنده برات به وظیفه خود برای ارائه برات به براتگیر و مطالبه وجه آن در سررسید اقدام نموده است؛ لیکن براتگیر از قبولی برات یا پرداخت آن در سررسید خودداری کرده است.
انواع اعتراض
به موجب ماده ۲۹۳ ق.ت، اعتراض یا به سبب نکول و یا به سبب عدم پرداخت وجه برات از سوی براتگیر می‌باشد.
اعتراض نکول
چنانچه براتگیر از قبول برات امتناع نماید و یا به تعبیر دقیق‌تر برات را نکول کند، دارنده موظف است این عمل براتگیر را به موجب تصدیق‌نامه‌ای که رسماً تنظیم می‌شود، تسجیل و مضبوط نماید، تا پس از اقامه دعوا در دادگاه، بتواند مراجعه خود به براتگیر و نکول وی را به اثبات برساند. چنانچه براتگیر پس از اراده برات، از اعلام قبولی یا نکول برات امتناع نماید، این عمل وی به منزله نکول برات تلقی می‌شود و دارنده در این مورد نیز موظف است اقدام به اعتراض نکول نماید.
لزوم اعتراض نکول
در برواتی که سررسید پرداخت آن به تاریخ معین باشد، یا اینکه تاریخ پرداخت مهلت معینی از تاریخ صدور برات باشد، دارنده برات احتیاجی به تنظیم اعتراض نکول ندارد. چرا که برای پرداخت برات، تاریخ معینی پیش‌بینی شده است و دارنده برات پیش از آن تاریخ ملزم به اخذ قبولی براتگیر نمی‌باشد. مگر آن‌که در برات موعد پیش از تاریخ سررسید برات، برای اخذ قبولی معین شده باشد. به همین ترتیب در برواتی که پرداخت آن به رؤیت می‌باشد نیز، دارنده برات الزامی به تنظیم اعتراض نکول ندارد. چرا که در بروات به رؤیت دارنده ملزم نیست قبل از اینکه برات را به منظور مطالبه وجه، به براتگیر ارائه دهد، یک‌بار هم برای اخذ قبولی به وی مراجعه کند. بر عکس در مواردی که برات به وعده از تاریخ رؤیت است، اعتراض نکول ضروری است، چرا که تعیین سررسید پرداخت وجه برات احتیاج به تعیین تاریخ رؤیت برات دارد.
اثر اعتراض نکول
مهم‌ترین اثری که بر اعتراض نکول بار می‌شود این است که این اعتراض به دارنده برات اختیار می‌دهد که طبق ماده ۲۳۷ ق.ت از برات دهنده و ظهرنویس‌ها برای پرداخت وجه برات در سررسید تقاضای ضامن کند و یا در غیر این صورت وجه برات را فوراً بپردازند. لیکن در مقابل برخی از حقوق‌دانان معتقدند پس از اعتراض نکول و درخواست دارنده برات، چنانچه برات نکول شده، وعده‌دار باشد باید ضامنی برای تأدیه وجه برات از جانب براتکش و ظهرنویس‌ها به دارنده داده شود و اگر برات نکول شده به رؤیت باشد، براتکش و ظهرنویس‌ها مکلفند وجه برات را فوراً تأدیه نمایند.
اعتراض عدم پرداخت وجه برات (عدم تأدیه)
امتناع از تأدیه وجه برات توسط براتگیر، دارنده برات را مکلف می‌سازد که اعتراض خود را به موجب نوشته‌ای که اعتراض عدم تأدیه یا واخواستنامه نامیده می‌شود، اعلام نماید. اصل لزوم اعتراض در مورد عدم تأدیه وجه برات، در بند ۳ ماده ۲۹۳ ق.ت مورد تأکید قرار گرفته است. اعتراضنامه باید ظرف مدت ۱۰ روز از تاریخ سررسید برات تنظیم شود و اگر روز دهم تعطیل باشد، اعتراض روز بعد آن به عمل می‌آید (مواد ۲۸۰ و ۲۸۱ ق.ت).
تفاوت اعتراض نکول و اعتراض عدم تأدیه
۱- به موجب ماده ۱۰۸ قانون آئین دادرسی مدنی، در صورتی که مستند دعوای خواهان یک سند تجاری واخواست شده باشد دادگاه مکلف است با درخواست خواهان مبنی بر تأمین خواسته موافقت نماید. مقصود از سند تجاری واخواست شده سند تجاری است که نسبت به آن اعتراضنامه عدم تأدیه تنظیم شده باشد و تنظیم اعتراضنامه نکولی، نمی‌تواند مبنای صدور دستور تأمین خواسته، به استناد ماده ۱۰۸ ق.آ.د.م باشد.
۲- برای صدور اعتراضنامه نکول، باید برات از سوی براتگیر رد بشود و یا اینکه از قبول یا نکول برات امتناع نماید و یا اینکه برات به طور مشروط قبول گردد و یا اینکه نوشته براتگیر در برات دلالت بر عدم قبول بخشی از وجه برات داشته باشد. لیکن برای صدور اعتراضنامه عدم تأدیه الزامی وجود ندارد که براتگیر برات را نکول کرده باشد. بنابراین چنانچه براتگیر برات را قبول کرده باشد لیکن از پرداخت وجه آن در سر وعده امتناع نماید دارنده موظف به تنظیم اعتراضنامه عدم تأدیه است و حتی بر عکس، در صورتی که براتگیر برات را نکول کرده باشد نیز، دارنده در سر وعده برات موظف به تنظیم اعتراضنامه عدم تأدیه خواهد بود (ماده ۲۸۲ ق.ت).
۳- اعتراض نکول، موجد اختیار برای شخص ثالث به منظور قبول کردن برات نکول شده و قید این قبولی در اعتراضنامه می‌باشد (ماده ۲۳۹ ق.ت) ولی در اعتراضنامه عدم تأدیه، مجال و موجبی برای قبولی شخص ثالث وجود ندارد.
شیوه‌های واخواست برات
واخواست همیشه توسط یک مقام رسمی انجام می‌شود و برای این منظور دو طریق امکان پذیر است.
الف) بانک‌ها به حساب مشتریان خود اقدام به واخواست می‌نمایند که در این صورت دارنده برات با مراجعه به بانک و پر کردن برگ مخصوصی؛ برات را تحویل به بانک می‌دهد. بانک نیز در مقابل دریافت کارمزد، برگ واخواستنامه را برای مسئولین پرداخت وجه برات ارسال می‌کند و به این طریق، واخواست یا اعتراض محقق می‌گردد.
ب) طریق دیگر اقدام به واخواست؛ مراجعه به اداره ابلاغ دادگستری است. در این صورت واخواستنامه مانند اظهارنامه رسمی و سایر اوراق قضایی از طریق اداره ابلاغ برای متعهدین برات ارسال می‌شود.
اعتراض در برات چیست اعتراض در برات چیست اعتراض در برات چیست
