مزارعه چیست و چه شرایطی دارد؟

مزارعه چیست و چه شرایطی دارد؟ در این مطلب از سایت حقوق گستر به بررسی موضوع مزارعه پرداخته شده است. ماده ۵۱۸ قانون مدنی در این باره می گوید: ((مزارعه عقدی است که به موجب آن احد طرفین زمینی را برای مدت معینی به طرف دیگر می دهد که آن را زراعت کرده و محصول را تقسیم کنند)). در این عقد مالک را مزارع و طرف زراعت کننده را عامل می گویند.

شرایط مزارعه

اولین رکن عقد مزارعه وجود مزارع یعنی صاحب منافع زمین است. لازم نیست مزارع حتما مالک زمین هم باشد ولی حسب ماده ۵۲۲ لازم است مزارع مالک منافع آن زمین باشد، یا با عناوینی مثل ولایت، قیمومیت، وصایت، تولیت، وکالت و نظیر آن حق تصرف در آن را داشته باشد. کسی که به عمری یا رقبی یا سکنی حق انتفاغ دارد می تواند عنوان مزارعه پیدا نماید. اما کسی نمی تواند اراضی موات را که حقی در آن ندارد با عنوان مزارع طرف عقد مزارعه واقع شود، زیرا وضع مزارع و عامل در مورد اراضی موات یکسان است.

مدت مزارعه

عقد مزارعه از جمله عقودی است که نیاز به مدت دارد، یعنی باید معین باشد برای چه مدت زمین در اختیار عامل قرار می گیرد، مدت باید متناسب با کشت مورد نظر باشد و الا هرگاه این تناسب رعایت نشود مثلا اگر ۶ ماه پائیز و زمشتان برای زراعت گندم تعیین شود آن عقد باطل است زیرا مقصود طرفین از چنین عقدی حاصل نمی شود ، زراعت گندم بهار را لازم دارد و برداشت در تیر ماه است . چنانچه در مزارعه مدت تعیین نشود عقد غرری و باطل است.

بیشتر بخوانید:

مساقات چیست و چه شرایطی دارد؟

شرایط زمین موضوع مزارعه

زمینی که در عقد مزارعه به عامل تحویل می شود باید اولا مستعد همان زراعتی باشد که در عقد مزارعه معین شده است، ولو اینکه اقدامات اصلاحی در آن لازم باشد، بنابراین اگر زمینی برای گندم کاری مساعد است و مهیا شده، اگر در عقد مزارعه برای برنج کاری اختصاص یافت عقد باطل است، زیرا زمین فاقد منفعت موضوع زراعت است. ثانیا مقدار زمین مورد مزارعه هم باید معین و معلوم باشد خواه به وسیله مشاهده و یا ذکر مساحت و اوصاف. زمین مورد مزارعه به صورت کلی فی الذمه نمی تواند مورد مزارعه قرارگیرد.

تعیین سهم مزارع و عامل در عقد

برابر ماده ۵۱۹ قانون مدنی ((در عقد مزارعه حصه هریک از مزارع و عامل به نحو اشاعه از قبیل ربع یا ثلث یا نصف و غیره معین می گردد و اگر به نحو دیگر باشد احکام مزارعه جاری نخواهد شد)). برای اینکه عقد غرری نباشد باید سهم هریک از مزارع و عامل باتوجه به عواملی که بکار می گیرند بطور مشاع معیین گردد. معین بودن سهم مشاعی یکی از ارکان عقد مزارعه است. تعیین سهم غیرمشاع برای عامل و مزارع باعث بطلان عقد نمی شود بلکه قرار داد را از قالب مزارعه خارج می سازد.

تعیین نوع زرع

طبق ماده ۵۲۴ قانون مدنی ((نوع زرع باید در عقد مزارعه معین باشد مگر اینکه بر حسب عرف بلد معلوم و یا عقد برای مطلق زراعت بوده باشد در صورت اخیر عامل در اختیار نوع زراعت مختار خواهد بود)).

لازم بودن عقد مزارعه

چون عقد مزارع لازم است با فوت و جنون هریک از طرفین عقد منفسخ نمی شود. ماده ۵۲۹ قانون مدنی ((عقد مزارعه به فوت متعاملین یا احد آنها باطل نمی شود مگر اینکه مباشرت عامل شرط شده باشد در این صورت به فوت او منفسخ می گردد)).  مزارعه چیست و چه شرایطی دارد؟