سهام شرکت چیست و چه انواعی دارد؟

سهام شرکت چیست و چه انواعی دارد؟ مطابق ماده 24 لایحه قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت مصوب 1347: «سهم قسمتی است از سرمایه شرکت سهامی که مشخص میزان مشارکت و تعهدات و منافع صاحب آن در شرکت سهامی می باشد. ورقه سهم، سند قابل معامله ای است که نماینده تعداد سهامی است که صاحب آن در شرکت سهامی دارد.

تبصره 1: سهم ممکن است بانام و یا بی نام باشد.

تبصره 2: در صورتی که برای بعضی از سهام شرکت با رعایت مقررات این قانون مزایایی قایل شوند، این گونه سهام، سهام ممتاز نامیده می شود».

در این مطلب به بررسی سهام بانام، سهامی بی نام و سهام ممتاز خواهیم پرداخت.

سهام بانام

سهم بانام سهمی است که به شخص معینی تعلق دارد و نام او روی ورقه سهم یا در دفتر سهام شرکت ثبت شده است. بنابراین ممکن است در روی ورقه سهم نام شخص معینی ذکر شود یا اینکه فقط به ذکر سهام بانام اکتفا گردد. ولی در هرحال در دفتر سهام شرکت نام صاحب سهم و شماره سهام او باید درج گردد؛ زیرا در مورد سهام بانام دفتر سهام شرکت دلیل مالکیت است و هرگونه نقل و انتقال بدون ثبت در دفتر سهام شرکت به موجب ماده 40 لایحه مذکور اعتبار ندارد.

مزايا سهام بانام

مزاياي سهام بانام گوناگون است. براي مثال اگر شركتي بخواهد از هويت تمام سهامداران خود آگاه باشد امري كه موجب تسهيل ارتباط شركت با صاحب سهم مي‌شود و معلوم مي‌كند تقسيم سرمايه چگونه است و قدرت تصميم گيري در اختيار چه كساني است، سهام با نام صادر مي‌كند. همچنين سهام با نام وسيله خوبي براي مقامات دارايي است، تا درآمد صاحبان سهام را دريابند و محاسبه كنند. در لايحه قانوني مصوب ۱۳۴۷ قاعده عامي كه شركت ها ملزم به استفاده از سهام بانام شوند وجود ندارد. با این حال در برخي از قوانين متفرقه مانند ماده ۳ قانون صندوق ضمانت صادرات ايران براي بعضي از شركت هاي سهامي، صدور سهام بي نام ممنوع است. همچنين اغلب شركت هاي دولتي به موجب اساسنامه يا قانون تاسيس آنها، سهامشان با نام و غير قابل انتقال مي‌باشد.

بیشتر بخوانید:

مجمع عمومی فوق العاده چیست

شرايط شكلي انتقال سهام بانام

انتقال سهام با نام، تابع شرايط شكلي است كه در ماده ۴۰ لايحه قانوني مصوب ۱۳۴۷ بيان شده است: «انتقال سهام با نام بايد در دفتر سهام شركت به ثبت برسد و انتقال دهنده يا وكيل و يا نماينده قانوني او بايد انتقال را در دفتر مزبور امضاء كنند. در موردي كه تمام مبلغ اسمي سهام پرداخت نشده است، نشاني كامل انتقال گيرنده نيز در دفتر ثبت شركت ها قيد و به امضاي انتقال گيرنده و يا وكيل و يا نمايند قانوني او رسيده و از نظر اجرايي تعهدات ناشي از نقل و انتقال سهم معتبر خواهد بود … هر انتقالي كه بدون رعايت شرايط فوق به عمل آيد از نظر شركت و شخص ثالث فاقد اعتبار است».

ضمانت اجرايي اين ماده بند آخر آن است كه به موجب آن نقل و انتقال بدون رعايت اين شرايط شكلي براي شركت و اشخاص ثالث فاقد اعتبار مي‌باشد، اما براي انتقال دهنده و انتقال گيرنده معتبر است؛ چون به موجب قرار داد، بين اين دو شخص، اين انتقال صورت گرفته است و قانون هم اعتبار قرارداد را به رسميت شناخته و در اين ماده نيز از چنين قراردادي سلب اعتبار نشده است.

شرايط ديگر نقل و انتقال سهام با نام علاوه بر رعايت ماده ۴۰ لايحه قانوني براي اعتبار اين نقل و انتقال رعايت مواد ۱۲۸۷ تا ۱۲۹۰ قانون مدني و ماده ۵ طرح اصلاح آيين نامه ثبت شركت ها مصوب ۱۲/۶/۱۳۴۰ ضروري به نظر مي‌رسد. بنابراين برای نقل و انتقال این گونه سهام حصول شرايط ذيل الزامي مي‌باشد:

۱. دفتر ثبت شركت، دفتر رسمي بوده و مندرجات آن نسبت به شركت و اشخاص ثالث نيز اعتبار قانوني دارد.

۲. براي رسميت نقل و انتقال سهام با اسم شركت، رعايت تشريفات ثبت و امضاي نقل و انتقال در دفتر ثبت سهام شركت و دفتر ثبت شركت ها، قانونا ضروري است.

۳. چنانچه نقل و انتقال سهام با نام شركت، وكالتا يا به نمايندگي صورت گيرد، بايد سند وكالت رسمي با نمايندگي قانوني ارائه و شماره ثبت اسناد مذكور در دفتر ثبت سهام شركت، منعكس شود.

۴. اعتبار مندرجات دفتر ثبت شركت ها به منزله سند رسمي است.

۵. انتقال با نام سهام شركت، بدون رعايت شرايط قانوني فوق، از نظر شركت و اشخاص ثالث فاقد اعتبار است.

سهام بی نام

سهم بی نام سهمی است که روی آن نام صاحب آن ذکر نمی گردد و به موجب ماده 39 لایحه مذکور نقل و انتقال آن صرفاً با قبض و اقباض صورت می پذیرد. حقوق صاحب سهم بی‌نام برگرفته از ورقه سهم است که به صرف قبض و اقباض قابل انتقال به دیگری است و هیچ تشریفات خاصی برای انتقال آن ضرورت ندارد. البته لازم بذکر است که نقل و انتقال  آن تابع مقررات اسناد دروجه حامل ماده ۳۲۰ قانون تجارت به بعد می‌باشد و در صورت سرقت و یا مفقود شدن نیز باید به این مواد رجوع شود. همچنین در ماده ۳۰ لایحه قانونی مصوب ۱۳۴۷ مقرر شده است که: «مادامی که تمام مبلغ اسمی هر سهم پرداخت نشده صدور ورقه سهم بی‌نام یا گواهینامه موقت بی‌نام ممنوع است. به تعهد کننده اینگونه سهام گواهینامه موقت بانام داده خواهد شد که نقل  و انتقال آن تابع مقررات مربوط به نقل و انتقال سهام بانام است». از این ماده دو نتیجه حاصل می شود:

1- پرداخت مبلغ پرداخت نشده سهم تضمین می شود. در غیر این صورت شرکت نمی داند به هنگام وصول مبلغ پرداخت نشده سهم چگونه عمل نماید و به چه کسی مراجعه کند.

2- شرکت نمی تواند از ابتدا اقدام به انتشار سهام بی نام نماید ولو اینکه به هنگام پذیره نویسی ورقه تعهد سهام بی نام در اختیار پذیره نویس قرار داده باشد و آنها نیز با این گونه ورقه اقدام به ابتیاع نموده باشند. در این صورت نیز صدور سهم بی نام تا پرداخت تمامی مبلغ اسمی سهام شرکت معلق خواهد ماند. با این حال گواهینامه موقت سهام بی نام، در حکم سهام بی نام است و از لحاظ مالیات بر درآمد، مشمول مقررات سهام بی نام می باشد (ماده۴۸ و تبصره آن از قانون مالیات های مستقیم مصوب ۳/۱۲ /۱۳۶۶).

از آنجایی که متعهد ابتیاع سهم، مسئول پرداخت مبلغ اسمی آن می باشد و در صورتی که سهم خود را قبل از تادیه تمام مبلغ اسمی آن به دیگری انتقال دهد، بعد از انتقال دارنده سهم (یعنی خریدار) مسئول پرداخت بقیه مبلغ اسمی آن خواهد بود (ماده ۳۴ لایحه قانونی ۱۳۴۷). بدین جهت اگر سهم مورد انتقال بی نام بوده باشد بر اساس بند ۲ ماده ۲۴۴ لایحه قانونی ۱۳۴۷ فروشنده قابل تعقیب کیفری است. «اشخاص زیر به حبس تادیبی از سه ماه تا یک سال، یا به جزای نقدی از پنجاه هزار ريال تا پانصد هزار ريال، یا به هر دو مجازات محکوم خواهند شد:…

۲- هر کس سهم بی نام را قبل از آن که تمام مبلغ اسمی آن پرداخت شده باشد، صادر کند و یا بفروشد، یا به معرض فروش گذارد». سهام شرکت چیست  سهام شرکت چیست  سهام شرکت چیست

سهم ممتاز

سهم ممتاز سهمی است که نسبت به سهم عادی مزیت مخصوصی دارد. در واقع سهم ممتاز سهمی است که به صاحب آن امتیازاتی می دهد که به صاحبان سهام عادی تعلق نمی گیرد. امتیازات این گونه سهام انواع مختلف دارد؛ از جمله تخصیص سود سالیانه بیشتر، اولویت در دریافت سود به دست آمده، اعطای امتیاز هنگام تقسیم دارایی شرکت پس از انحلال و اعطای حق رای دو یا چند برابر. به موجب ماده 42 لایحه قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت مصوب 1347: «هر شرکت سهامی می تواند به موجب اساسنامه و همچنین تا موقعی که شرکت منحل نشده است طبق تصویب مجمع عمومی فوق العاده صاحبان سهام، سهام ممتاز ترتیب دهد. امتیازات این گونه سهام و نحوه استفاده از آن باید به طور وضوع تعیین گردد. هر گونه تغییر در امتیازات وابسته به سهام ممتاز باید به تصویب مجمع عمومی فوق العاده شرکت با جلب موافقت دارندگان نصف به علاوه یک این گونه سهام انجام گیرد».