جرم تخریب چیست و چه مجازاتی دارد؟ در این مطلب از سایت حقوق گستر به بررسی موضوع جرم تخریب پرداخته شده است. از لحاظ لغوی، واژه تخریب مصدر متعدی باب تفعیل از ریشه «خ ر ب» و به معنی خراب کردن، ویران نمودن و نابود کردن است. با ملاحظه مصادیق جرم تخریب در قوانین مختلف، این جرم را می توان عبارت از «نابود کردن یا خسارت وارد آوردن عمدی به مال متعلق به غیر» دانست. بدین ترتیب نابود کردن یا ایراد خسارت به مال متعلق به غیر، عنصر مادی جرم و عمدی بودن عمل، عنصر روانی آن است. از میان آنچه که به عنوان عنصر مادی جرم تخریب به آن اشاره شد، نابود کردن یا خسارت وارد آوردن، عبارت از عمل فیزیکی جرم و «مال» بودن آنچه که نابود می شود یا خسارت می بیند و نیز تعلق آن به غیر جزو «شرایط و اوضاع و احوال» لازم برای تحقق جرم می باشند.
تفاوت بین نابود کردن و خسارت زدن آن است که اولی از بین بردن کلی مال است (مثل آتش زدن کتاب، خراب کردن دیوار یا کشتن حیوان)، در حالی که دومی عبارت از صدمه زدن به مال بدون از بین بردن آن است (مثل پاره کردن کتاب، رنگ پاشیدن بر روی دیوار). نکته قابل ذکر این است که نابود کردن یا خسارت زدن به مال با توجه به طبیعت و ماهیت مال تعیین می شود. یک عکس با پاره شدن، دیوار یا لباس با رنگ پاشیده شدن بر روی آن، دندان مصنوعی با کنده شدن از لثه، صدمه می بینند. همین طور خط کشیدن یا یادگاری نوشتن بر روی یک مبل یا اتومبیل ایراد خسارت محسوب می شود ولی انجام همین کار بر روی یک تیرآهن یا داربست ساختمان ایراد خسارت تلقی نمی گردد؛ یا شکستن پای یک اسب سواری نابود کردن آن محسوب می شود، چون هیچ فایده دیگری برای آن قابل تصور نیست، در حالی که شکستن پای یک گوسفند را تنها می توان ایراد خسارت به آن محسوب کرد، زیرا گوسفند با پای شکسته نیز منافعی را در بر دارد و البته در هر دو حالت عمل مشمول مقررات کیفری تخریب است. عمل فیزیکی در رکن مادی معمولاً به شکل فعل مثبت ارتکاب می یابد، ولی تصور تحقق این جرم با ترک فعل هرچند بعید لیکن ممکن است، مثل اینکه سوزنبانی عمداً مانع را فرود نیاورد تا اتومبیلی بر اثر تصادف با قطا در حال عبوری خسارت ببیند.
نابود کردن یا ایراد خسارت لزوماً نسبت به «مال» صورت می گیرد؛ یعنی نسبت به آنچه که شرع و عرف دادن ما به ازای اقتصادی در قبال آن را تایید می کنند، از قبیل میز، صندلی، خودرو، حیوان و غیره. لیکن هرگاه کسی مشروبات الکلی یا مواد مخدر دیگری را از بین ببرد مشمول مقررات راجع به تخریب مال قرار نخواهد گرفت. همینطور اموال غیرعینی و غیرملموس و امتیازات مشمول عنوان تخریب قرار نمی گیرند، مثل اینکه کسی به طلب یا حق اختراع یا اسرار تجاری یا امتیاز واردات و صادرات دیگری صدمه ای وارد کند و یا با هک کردن و دست کاری در برنامه رایانه آن را مختل نماید.
لازم به ذکر است که برای شمول عنوان تخریب، نابود شدن تمام مال موضوع جرم ضروری نیست؛ بلکه صرف از بین بردن بخشی از مال یا ایراد خسارت به مال (چه با کاستن چیزی از آن و چه با افزودن چیزی به آن) کفایت می کند، که این موارد همانطور که قبلا گفتیم با توجه به ماهیت مال احراز می شوند. بنابراین آتش زدن کتاب یا پاره کردن یک ورق آن، آتش زدن اتومبیل یا خط انداختن بر روی بدنه آن از لحاظ شمول مقررات تخریب یکسان هستند. همینطور هرگاه کسی خرمن دیگری را آشتن زند ولی قبل از نابود شدن تمام خرمن آتش مهار گردد، وی مرتکب جرم آتش زدن خرمن، موضوع ماده 675 قانون مجازات اسلامی (کتاب تعزیرات) مصوب 1375 شده است. همچنین قابل توجه است که هرگاه هیچ خسارت فیزیکی به مال وارد نشود نمی توان حکم به تخریب کیفری داد. بنابراین صرف بازکردن قفل درب با استفاده از پیچ گوشتی بدون وارد کردن هیچ گونه خسارتی به آن اساساً تخریب محسوب نمی شود. همین حکم وقتی جاری خواهد بود که بدون ورود خسارت فیزیکی به مال، از ارزش ان کاسته شده و یا آن مال بی ارزش شود.
نکته مهم دیگر این است که مال نابود شده یا خسارت دیده باید «متعلق به غیر» باشد. بنابراین هرگاه کسی مال متعلق به خود را (هرچند که دیگری مثلا مستاجر، حقی هم بر آن داشته باشد) از بین ببرد یا خسارتی به آن وارد آورد محکوم به ارتکاب جرم تخریب کیفری نخواهد شد.
عنصر روانی جرم تخریب
جرم تخریب چیست – عنصر روانی جرم تخریب «عمد» در خراب کردن مال متعلق به دیگری است و این جرم با سهل انگاری یا بی احتیاطی قابل ارتکاب نمی باشد مگر آنکه حکم خاصی در این مورد در قانون یافت شود که گاه به دلیل اهمیت مال مورد تخریب، چنین احکام خاصی در قوانین ایران مشاهده می شوند. همنطور آگاهی مرتکب نسبت به متعلق بودن مال مورد تخریب به دیگری ضروری است. بنابراین اگر کسی مال دیگری را به تصور تعلق داشتن آن به خودش تخریب نماید، به دلیل فقدان عنصر روانی، محکوم به ارتکاب جرم تخریب نخواهد شد.
علاوه بر لزوم وجود عنصر مادی و عنصر روانی برای جرم، شرط لازم دیگر آن است که این دو عنصر با هم تقارن زمانی داشته باشند. بدین ترتیب با توجه به آنی بودن جرم تخریب، متهم باید در همان لحظه ارتکاب عمل تخریب از عنصر روانی لازم برخوردار باشد و الا اگر مثلا مال دیگری را به تصور اینکه متعلق به خودش است خراب کند ولی بعد که از تعلق آن به دیگری آگاه می گردد نه تنها اقدامی در جهت کم کردن دامنه خسارت و پرداخت غرامت معمول ندارد بلکه با توجه به خصومتی که با دیگری دارد، از این کار خود خشنود هم بشود، وی را نمی توان به ارتکاب جرم تخریب محکوم کرد.
مجازات جرم تخریب
جرم تخریب چیست – به موجب ماده 677 قانون مجازات اسلامی (کتاب تعزیرات) مصوب 1375: «هرعکس عمداً اشیای منقول یا غیرمنقول متعلق به دیگری را تخریب نماید یا به هر نحو کلاً یا بعضاً تلف نماید و یا از کار اندازد به حبس از شش ماه تا سه سال محکوم خواهد شد». لازم به ذکر به موجب بند (ت) ماده 1 قانون کاهش حبس مجازات تعزیری مصوب 1399، مجازات حبس موضوع این ماده در صورتی که میزان خسارت وارده یکصد میلیون ریال یا کمتر باشد به جزای نقدی تا دو برابر معادل خسارت وارده تبدیل شده است.
جرم تخریب چیست
