جعاله چیست و چه شرایطی دارد؟ در این مطلب از سایت حقوق گستر به بررسی عقد جعاله پرداخته شده است. برابر ماده 561 (( جعاله عبارت است از التزام شخصی به اداء اجرت معلوم در مقابل عملی ، اعم از اینکه طرف معین باشد یا غیر معین )) . جعاله از نظر لغوی مالی است که به عنوان اجرت برای عملی قرار می دهند ، در اصطلاح حقوق هم همانطور که در ماده فوق آمده نزدیک به معنی لغوی است ، ماده 562 می گوید (( در جعاله ملتزم را جاعل و طرف را عامل و اجرت را جُعل می نامند )) . جعاله از عقود معین معاوضی است ، دو مورد در مقابل هم دارد یکی عمل و دیگری اجرت . جعاله عمل حقوقی احتمالی است عامل شانس و اقبال کم و بیش در آن وجود دارد . عقد جعاله باید تمامی شرایط اساسی ماده 190 را در وضعی نه کامل داراباشد و به علاوه دارای شرایط اختصاصی هم هست .
ارکان جعاله
الف ) لازم بودن عمل
عمل یکی از عوضین در عقد جعاله است که عامل عهده دار آن عمل می گردد . عمل در جعاله نمی تواند از جمیع جهات مبهم باشد . بنابراین عملی که مورد جعاله قرارمی گیرد مانند مورد تمام معاملات طبق ماده 215 باید متضمن منفعت عقلایی مشروع باشد ، به همین جهت ماده 570 می گوید (( جعاله بر عمل نامشروع و یا بر عمل غیر عقلایی باطل است )) مثلا در روز جمعه که بازار تعطیل است شخصی بگوید هر کس تمام مغازه های بازار را برای پیدا کردن ساعت من بازرسی کند فلان مبلغ به او داده می شود که باز کردن مغازه ها خلاف قانون و شرع است.
بیشتر بخوانید:
ب ) وجود اجرت ( جُعل )
در عقد جعاله در مقابل عملی که به عهده عامل است باید اجرت قرار داده شده باشد ، همانطور که در عقد جعاله علم اجمالی به مورد کافی است و مبهم بودن آن صدمه ای به عقد وارد نمی کند ، اجرت نیز ممکن است مبهم باشد به همین جهت در ماده 563 می گوید (( در جعاله معلوم بودن اجرت من جمیع الجهات لازم نیست ، بنابراین اگر کسی ملتزم شود که هرکس گم شده او را پیدا کند حصه مشاع معینی از آن مال او خواهد بود ، جعاله صحیح است)) .
طرفین عقد جعاله
عقد جعاله هم مثل هر عقد دیگری دو طرف دارد ، جاعل و عامل . با نبودن هریک از آن دو عقد جعاله تحقق پیدا نمی کند . طرفین عقد جعاله باید دارای اهلیت برای انجام معامله باشند زیرا جعاله عقد معینی است . جاعل که تعهد به پرداخت اجرت می نماید باید عاقل و بالغ و رشید باشد ، اما عامل ممکن است سفیه و صغیر ممیز هم باشد ، زیرا عمل تصرف در اموال آنها نیست ، ممکن است عمل وسیله مجنون و صغیر غیر ممیز انجام گیرد ، آنان مستحق اجرت المثل عمل خویش هستند هرچند که نمی توانند از جهت اهلیت طرف عقد باشند و هرچند که اجرت آنها به وسیله ولی یا قیم آنها دریافت شود .
آثار و احکام جعاله
بند اول : امکان رجوع هریک
طبق ماده 565 ق. م. جعاله تعهدی است جایز و مادامی که عمل به اتمام نرسیده است هر یک از طرفین می توانند رجوع کنند ولی اگر جاعل در اثناء عمل رجوع نماید باید اجرت المثل عمل عامل را بدهد . منظور از تعهد در ماده فوق همان عقد جعاله است که هریک از جاعل و عامل مثل هر عقد جایز دیگری حق فسخ دارند ، منتها به لحاظ وضع خاص جعاله به جای حق فسخ قانون حق رجوع را عنوان نموده است . جاعل حق رجوع دارد و این حق رجوع مربوط به قبل از اتمام کار است .
بند دوم : امانت بودن مال موضوع جعاله
طبق ماده 569 ق . م . (( مالی که جعاله برای آن واقع شده است از وقتی که بدست عامل می رسد تا به جاعل رد در دست او امانت است )) . بنابراین طلق ماده 614 امین صامن تلف و نقصان مالی که به او سپرده شده است نمی باشد مگر در صورت تعدی یا تفریط و هرگاه شروع به تعدی و تفریط نمود مسول هر نقص و عیب می باشد که به مال مزبور وارد آید ، اگرچه تلف و نقص مستند به عمل او نباشد .
بند سوم : زمان استحقاق جُعل
طبق ماده 567 ق. م . (( عامل وقتی مستحق جُعل ( اجرت ) می گردد که متعلق جعاله را تسلیم کرده یا انجام داده باشد )) . یکی از فرق های جعاله با اجاره همین است زیرا در اجاره اجیر به وسیله عقد اجاره مستحق اجرت المسمی می گردد ، اگرچه نمی تواند آن را مطالبه نماید ، مگر پس از انجام عمل ، بالعکس آنچه در جعاله است که عامل مستحق جعل و تسلیم متعلق جعاله یا انجام عمل می شود .
بند چهارم : فسخ جعاله
فسخ جعاله ممکن است قبل از شروع عمل یا پس از شروع عمل و قبل از پایان کارباشد در شکل اول عامل حقی بر جاعل پیدا نمی نماید زیرا هنوز کاری انجام نداده تا استحقاق اجرتی پیدا کند ، اما هرگاه عقد جعاله در اثناء عمل از طرف جاعل فسخ گردد باید اجرت المثل عمل را پرداخت کند . اما هرگاه فسخ جعاله از جانب عامل و در اثناء عمل باشد عامل حقی از بابت خسارت و یا اجرت المثل نخواهد داشت ، زیرا عامل قبل از رسیدن نتیجه به میل و اراده خود از ادامه کار صرف نظر نموده است و اجرت در عقد جعاله در مقابل نتیجه است و عملیات مقدماتی که برای رسیدن به نتیجه انجام می گیرد بدون اجرت است به همین جهت ماده 567 می گوید (( عامل وقتی مستحق جعل می گیردد که متعلق جعاله را تسلیم کرده یا انجام داده باشد )).
بند پنچم : بطلان جعاله
در مواردی ممکن است بطلا عقد جعاله اعلام شود در این صورت چنانچه قسمتی از اعمل مقدماتی جعاله انجام شده باشد عامل مستحق اجرت المثل آن خواهد بود زیرا آن مقدار از عمل را عامل در اثر امر جاعل انجام داده است و طبق ماده 326 در خصوص استیفاء عامل مستحق اجرت عمل خواهد بود ، مگر اینکه معلوم شود که قصد تبرع داشته است و همچنین هرگاه عامل عمل را انجام داده و یا متعلق جعاله را تسلیم جاعل نموده باشد مستحق اجرت المثل عمل خود می باشد ، خواه اینکه عالم یا جاهل به بطلان باشد همچنین عالم یا جاهل بودن جاعل به بطلان هم بی تاثر است .
بند ششم : هزینه های عامل در مقابل عمل
ممکن است لازم باشد که عامل برای اموری که انجام می دهد هزینه هایی بنماید . هزینه به عهده شخصی است که در درجه اول هزینه عمل هامل به عهده خود اوست مگر اینکه عرف محل خلاف آن را اقتضا نماید و یا طرفین خلاف آن را شرط کنند و الا اگر مطلبی در مورد هزینه نیامده باشد چون عامل تعهد به انجام نموده تعهد بر هر امری تعهد بر لوازم آن هم هست و یکی از آن لوازم پرداخت هزینه های لازم برای انجام عمل است .
بند هفتم : تعدد عامل در جعاله
بر طبق ماده 568 قانون مدنی اگر عاملین متعدد به شرکت هم عمل را انجام دهند هر یک به نسبت مقدار عمل خود مستحق جعل می گردد.
جعاله چیست و چه شرایطی دارد؟ جعاله چیست و چه شرایطی دارد؟
با سلام و احترام آیا جعاله حتما باید کتبی باشد؟؟
من برای کسی کاری کردم و در قبال آن پولی دریافت نمودم .شرط لازم هست عقد کتبی جعاله یا شرط کافی؟؟
ممنون میشم جواب بدین.
سلام
عقود می توانند به صورت کتبی و یا شفاهی منعقد شود.
با این حال اگر کتبی نباشد، بار اثبات ادعای جعاله بودن عمل انجام شده با شماست.